Adirondack-gebergte

Die Adirondack-gebergte is 'n bergreeks in die noordooste van die VSA-deelstaat New York, suid van die Sint-Laurensrivier. Alhoewel hulle deur die geograwe dikwels by die Appalagge-berge gereken word, maak hulle - vanuit 'n geologiese standpunt gesien - deel uit van die Laurentides-berge van Kanada.

Die Adirondacks word in die ooste deur die Champlainmeer en Georgemeer begrens, wat hulle ook van die Groen Berge in Vermont skei. In die suide word hulle begrens deur die Mohawkvallei en in die weste deur die Tug Hill-plato en die Blackrivier.

'n Groot gedeelte van die Adirondack-bergreeks lê in die Adirondack State Park, 'n natuurreservaat met 'n oppervlakte van 24 000 vierkante kilometer. Die park spog met 'n besondere bosreservaat van 9 300 vierkante kilometer, duisende riviere, spruite en mere, waarvan Lake Placid die mees bekende is. Dit lê digby die dorpie Lake Placid, wat reeds twee keer as gasheer van die Olimpiese Winterspele opgetree het.

In teenstelling met die Appalagge vorm die Adirondack-berge geen verbonde reeks nie, maar bestaan eerder uit talle bergspitse, wat geïsoleer of in groepe sonder enige skynbare orde verrys. Daar is altesaam sowat honderd pieke met hoogtes tussen 370 en 1 500 meter. Die hoogste berg, Mount Marcy (wat soms ook Tawahus genoem word), verrys naby die oostelike deel van die groep met 'n hoogte van 1 629 meter. Ander bekende bergspitse sluit Algonquin Peak (vroeër Mount McIntyre) met 1 559 meter, Haystack met 1 512 meter, Skylight met 1 501 meter, Whiteface met 1 485 meter, Dix met 1 480 meter en Giant met 1 410 meter in.

Die berge bestaan hoofsaaklik uit metamorfiese gesteentes, veral gneiss. Dit kom in die gebied van die sogenaamde High Peaks ("hoë bergspitse") rondom 'n kern van ingevloeide gesmelte gesteentes voor - soos byvoorbeeld anorthosiet, wat later versteen het. Hierdie kristalliene gesteentes is 'n deel van die Prekambriese Grenville-fondament se gesteentekompleks en is die mees suidelike punt van die Kanadese Skild, 'n kratoniese (nie meer voubare) gesteente wat sowat 880 tot 1 100 miljoen jaar gelede ontstaan het en die grootste deel van die oostelike en noordelike Kanada en die hele Groenland beslaan.

Alhoewel die gesteentes baie oud is, is die opwaartse verskuiwing, wat die koepel van die Adirondack-gebergte in die laaste vyf miljoen jaar gevorm het, in geologiese opsig 'n onlangse verskynsel, wat nog steeds voortduur. Die koepel van die gebergte is naastenby kringvormig, met 'n deursnee van 257 kilometer en 'n hoogte van 1,6 kilometer. Die opwaartse verskuiwing is byna volledig omring van strata uit die Paleosoïkum, wat aan die sye van die onderliggende fondamentgesteentes oor mekaar lê.

Die berge vorm waterskeidingsgrens tussen die Hudsonrivier en die Sint-Laurensrivier met die Groot Mere. Teen die suide en suidweste vloei alle water of regstreeks na die Hudson, wat sy oorsprong in die sentrum van die bergreeks het, of vloei via die Mohawkrivier daarheen. In die noorde en ooste vloei alle water deur die George- en Champlainmeer na die Sint-Laurens, terwyl dit in die weste regstreeks of deur die Ontariomeer na daardie rivier vloei. Die belangrikste riviere in die gebied is die Hudson-, Black-, Oswegatchie-, Grass-, Raquette-, Saranac- en Au Sableriviere.

Met die uitsondering van die High Peaks is die gebied vroeër deur die Laurensgletser oordek. Sy erosie vorm 'n groot aantal mere en poele - daar is na ramings meer as 1 300 in die gebied - en watervalle en stroomversnellings in die riviere. Die grootste mere is die Opper- en Laer Saranac, Groot en Klein Tupper, Schroon, Placid, Long, Raquette en Blue Mountains. Die gebied, wat as die Adirondack-wildernis of Great North Woods bekend staan, beslaan tussen 13 000 en 16 000 vierkante kilometer se berge, mere, platos en bosgebiede.

Mynbou was vroeër 'n belangrike nywerheid in die Adirondack-gebergte. In die gebied is groot afsettings van magnetiese ystererts, wat jare lank gemyn is. Ander mineraalprodukte is grafiet, granaatsteen (wat as 'n skuurmiddel dien), piriet en sinkerts. Daarnas is groot hoeveelhede titaan gemyn.

Die berge word soms ook Adirondaks genoem - sonder die "c". Sommige plekname in die omgewing van Lake Placid het opvallende fonetiese spellings, wat aan Melville Dewey toegeskryf word. Dewey speel 'n belangrike rol by die ontwikkeling van die dorp en die Lake Placid-klub. Die Adirondack Loj, 'n gewilde herberg wat deur die Adirondack Mountain Club in die gebied van die hoë pieke bestuur word, is 'n voorbeeld van die eienaardige spellings.