Attila die Hun

Attila die Hun
Heerser van die Hunniese Ryk
Bewind	434–453
Gebore	ca. 406
Gesterf	Maart 453
Voorganger	Bleda en Ruga
Opvolger	Ellac, Dengizich, Ernak
Gade	Kreka Ildico
Vader	Mundzuk

Attila (406-453), ook Attila die Hun genoem, was van 434 tot sy dood in 453 'n koning van die Hunne ('n antieke volk van Asië). Hy was die leier van die Hunniese Ryk, wat van die Oeral-rivier tot die Ryn en van die Donau tot die Oossee gestrek het. Attila het die Romeinse Ryk aangeval en beheer oor groot dele daarvan geneem. Hy was berug as 'n wrede, gewelddadige man.^[1]

Tydens sy heerskappy was hy een van die mees gevreesde vyande van sowel die Wes-Romeinse Ryk as die Oos-Romeinse Ryk. Hy steek die Donau-rivier twee keer oor om die Balkan te plunder, maar was nie in staat om Konstantinopel te verower nie. Hy probeer ook Romeins-Gallië (die moderne Frankryk) te verower. In 451 steek hy die Ryn oor en masjeer na Aurelianum (Orléans), maar is tydens die Slag op die Katalauniese Velde verslaan (die enigste veldslag wat hy verloor het).^[2]

Vervolgens val hy Italië binne, waartydens hy die noordelike provinsies verwoes, maar was nie in staat om Rome te verower nie. Hy het planne vir verdere veldtogte teen die Romeine gehad, maar sterf in Maart 453, die aand na sy huwelik met 'n vrou genaamd Ildiko. Ná sy dood het sy adviseur Ardarik van die Gepide 'n Germaanse opstand teen die Hunne gelei, waarna die Hunniese Ryk vinnig in duie gestort het. Volgens 'n legende is die oorskot van Attila die Hun onder 'n afgeleide gedeelte van die Tisza begrawe.

Hoewel hy sulke groot mag gehad het, het Attila baie eenvoudig geleef. Hy het die ruwe en eenvoudige leefwyse verkies en gerief verafsku. Die gevolg was dat sy paleis nooit juis iets anders as 'n houthut was nie, en terwyl sy gaste uit silwerbekers gedrink het, het hy altyd 'n houtbeker gebruik.

Dit was hierdie bloeddorstige barbare wat Europa ten tyde van die ondergang van die groot Romeinse Ryk binnegeval het. Die Hunne was veral gekonsentreer in die land wat vandag as Hongarye bekend staan, hoewel daar oor die hele Oos-Europa - van die Alpe tot aan die Oeralgebergte - klein groepies van hulle was. Aanvanklik was hulle te wyd versprei en onafhanklik van mekaar om 'n ernstige bedreiging vir die Romeinse Ryk te vorm, maar toe het 'n koning na vore gekom wat deur sy krag en wreedheid sy gesag op al die Hunne afgedruk het.

In daardie stadium was die Romeinse Ryk verdeel in twee dele - die westelike Ryk met Rome as hoofstad en die oostelike ryk met Konstantinopel as hoofstad. In 441 het Attila Konstantinopel se gebied binnegeval. Die keiser, Theodosius, was 'n swak man. Hy was verplig om vrede te vra, en het toegestem om 'n jaarlikse belasting aan Attila te betaal. Nege jaar later is Theodosius opgevolg deur Marcian. Hy het geweier om die belasting te betaal, maar in daardie stadium was Attila se aandag reeds toegespits op die Romeinse Ryk in die weste. Attila was besig met planne om die Romeinse Ryk met 'n reuse-leër binne te val, wat nie slegs uit Hunne bestaan het nie, maar ook lede van die Germaanse rasse wat by verslaan het - Franke, Wandale en Boergondiërs.

Die werklike rede vir Attila se inval in die Wes-Romeinse Ryk was sy magswellus, maar die rede wat hy voorgehou het vir sy optrede was ʼn eienaardige, naamlik dat hy tot die redding wou kom van die Romeinse prinses Honoria. 'n Paar jaar tevore is hierdie jong dame betrap dat sy 'n geheime liefdesverhouding met een van die paleis-beamptes gehad het. Sy is toe gedwing om aan 'n ryk senator verloof te raak.

Op die een of ander manier het sy egter in die lente van 450 daarin geslaag om 'n boodskap aan Attila te stuur. In die boodskap het sy beloof om sy vrou te word indien by haar kom red. Presies hoeveel Attila omgegee het vir die lot van die arme prinses weet ons nie, maar hy het 'n aantal dreigende ultimatums oor hierdie saak aan Rome sowel as Konstantinopel gestuur en uiteindelik het by dit as verskoning gebruik om die Wes-Romeinse Ryk binne te val.

In 451 het Attila se leër Frankryk binnegeval en die land verbrand en verwoes so ver as wat hulle getrek bet. Aanvanklik is alle weerstand weggeveeg, maar naby Orléans is die Hunne se opmars gestuit. Hier het bulle te staan gekom teen die groot Romeinse generaal Aetius. Hierdie dapper krygsman het 'n verbond met sy ou vyand, Theodorus, koning van die Germane, gesluit; die Wes-Gote het die Romeinse Ryk vyftig jaar tevore binnegeval en Rome in 410 n.C. verower.

Sedert die datum was daar voortdurend oorlog tussen die Romeine en die Wes-Gote. Nou het hulle egter hul ou struwelinge en twiste vergeet en hul kragte teen die Hunne saamgesnoer. Aetius en Theodorus het daarin geslaag om Attila uit Orleans te verdryf en hom daarna na die vlakte van Katalonië (naby Châlons) agtervolg. Die geveg wat. daar plaasgevind het, word deur baie geskiedkundiges beskou as die bloedigste in die geskiedenis van Europa.

Albei kante het swaar verliese gely. Onder andere is ook koning Theodorus gedood. Hy is opgevolg deur sy seun Thorusmund, wat hom aan die stryd onttrek en huiswaarts gekeer het om daar te gaan seker maak dat hy geen mededingers om die kroon het nie. Was dit nie hiervoor nie, sou die Hunne totaal verslaan kon geword bet. In die omstandighede was Attila egter in staat om die aftog te blaas en met sy leer terug te val. Dit was sy eerste en enigste nederlaag. Hy het sy land uiteindelik veilig bereik.

Die volgende jaar (452) het Attila teruggekeer. Hierdie keer het by teen Italië opgeruk, en die verwoesting en chaos wat hy in die noorde van daardie land gesaai het, het hom die bynaam Gésel van God (Flagellum Dei) besorg. Die Romeinse generaal Aetius is hierdie keer heeltemal op die verkeerde voet gevang, en Attila het feitlik geen teenstand ondervind nie. Die pad na Rome het nou oop voor Attila gelê, en dit het gelyk asof hierdie stad in die hand van die barbare sou-val.

Maar toe het 'n eienaardige ding gebeur. Om die een of ander rede het Attila besluit om om te draai. Dit kan wees dat pous Leo I hom omgepraat het om Rome nie aan te val nie, of miskien was daar meer praktiese redes. In daardie jaar was daar nie slegs 'n kwaai hongersnood in Italië nie, maar ook ʼn pesepidemie: Attila se leër was honger en is ook deur die pes geteister. Verder was daar die gevaar dat hy van sy land afgesny kon word – die keiser van die Oos-Romeinse Ryk was reeds besig om teen hom op te ruk.

Die inval in Italië was Attila se laaste veldtog. In die volgende jaar het hy 'n lieflike vrou, Ildico of Hilda, tot vrou geneem. Soos die Hunne se gewoonte was, het hy 'n uitermate groot huweliksfees gehou. Hier het hy so baie geëet en gedrink dat 'n aar in sy kop gebars het. Sy neus het begin bloei en daar was niks wat die bloeding kon stelp nie; en so, nie op die slagveld nie, maar tydens 'n groot barbaarse swelgparty, het die man wat meer as enigiemand anders vrees en lyding in Europa veroorsaak: het, gesterf.

Na die dood van Attila het die Ryk van die Hunne vinnig agteruitgegaan. Attila se seuns het onder mekaar oorlog gemaak en in een veldslag het meer as 30 000 Hunne gesneuwel. Van die oorblywendes het party hulle in Europa gevestig, maar die meeste het teruggekeer na bul oorspronklike woonplekke in Suid-Rusland.

• KENNIS, 1980, ISBN 0798108266, volume 4, bl. 738, 739

• Swart, Marius J.: Raar leiers. Stellenbosch: U.U.B., 1967.

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Attila die Hun.
• (en) "Attila". Encyclopædia Britannica. Besoek op 9 Maart 2019.