Bagel

Die term bagel (afgelei van die Jiddisje בײגל beygl) verwys na 'n soort rolletjie wat tradisioneel van gegiste deeg gemaak en in die vorm van 'n kring gebak word, nadat dit vooraf in water gekook is. Die gebak is sag en het gewoonlik 'n bros goudbruin kors. Bagels word dikwels met papawer of sesamsaad bestrooi.

Veral in Kanadese en Amerikaanse stede met groot Joodse gemeenskappe soos Montreal en New York Stad het bagels die belangrikste soort brood geword - dié twee stede het ook lankal hul eie plaaslike bagel-variant ontwikkel. Vermoedelik is bagels al omtrent 1610 deur 'n Joodse bakker in Kraków (Pole) uitgevind en later deur Joodse immigrante na Kanada en die Verenigde State gebring. Bagels is aanvanklik net in plaaslike bakkerye aangebied, maar nadat die eerste bagel-bakkers hulle produkte as bevrore bagels in supermarkte aangebied het, het hierdie broodjies vinnig dwarsoor die VSA en Kanada en later ook in oorsese lande gewild geraak. Die oorspronklike bagels is daarnaas nog steeds baie gewild in lande soos Pole en Litaue.

Die bestanddele van bagels varieer volgens die bakkers se verskillende resepte en naas kommersiële bagels, wat in bakkerye of bevrore in supermarkte aangebied word, is daar ook 'n groot aantal resepte vir tuisgebakte bagels, wat ook maklik in broodbakmasjiene gebak kan word. Die hoofbestanddele is egter steeds dieselfde: water, sout, meelblom en gis. Water word benodig om die droë gis te versag en vogtigheid by die deeg te voeg. Sout verhoed dat die gisdeeg te sterk rys.

Deesdae word 'n groot verskeidenheid geure by bagels gevoeg, waaronder bloubessies, esdoringstroop, okkerneute, sjokolade, kaneel en rosyntjies, spinasie en kaas, gedroogde tamaties en kruie, en jalapeños.

Bagels is sedert die 16de of 17de eeu in Sentraal-Europa gebak en het veral by die Joodse bevolking van Wene (Oostenryk) baie gewild geraak. Die naam beygl is afgelei van die Jiddisje woord bejgel, wat letterlik "geboë" of "stygbeugel" beteken.

Volgens 'n ondersoek deur Mordecai Kosover dateer die oudste historiese verwysings na bagels uit die jaar 1610. Die statute van die Joodse gemeente in Kraków het destyds bepaal dat bagels aan 'n kraamvrou, vroedvrou en die vroue en meisies wat by 'n geboorte aanwesig was, geskenk mag word. Ouer bronne verwys na 'n tradisie waarvolgens die vader ter geleentheid van 'n besnyding pretsn of pretzels, wat nou verwant is aan bagels, aan elkeen gestuur het.

Legendes waarvolgens die eerste bagels tydens die Ottomaanse beleg van Wene gebak is, is minder geloofwaardig, aangesien dieselfde soort stories ook oor die oorsprong van die pretzel, die croissant en die Weense koffiehuise vertel is. 'n Nou verwante gebak het sy oorsprong in Slowakye, waar dit beugel genoem en met neute of papawer gevul word.

Joodse immigrante het die resep in die 1880's na Noord-Amerika saamgebring, waar die naam na die Engelse bagel en Franse beguel verander is. Die eerste kommersiële bagel-masjien is vanaf die begin van die 20ste eeu deur die Thompsons, 'n Joodse gesin van Oos-Europese herkoms, en hulle Thompson Bagel Machine Corporation in Los Angeles ontwikkel en in 1960 gepatenteer.

Die eerste outomatiese bagel-vormers is in 1963 in New Haven (Connecticut), Buffalo en St. Louis (Missouri) in bedryf gestel. Die groeiende bagel-bedryf buite die tradisionele "bagel-stad" New York het sy produkte in toenemende mate ook in dié stad bemark en sodoende die vakbonde van bagel-bakkers verswak. Industriële outomatisering het die produksie skerp laat styg.

Een van die tradisionele bagel-bakkerye, wat sedert 1927 in familiebesit was en ook as die eerste onderneming 'n outomatiese bagel-vormer geïnstalleer het, Lender's Bagels in New Haven, was teen die middel van die 1980's so suksesvol op die Amerikaanse mark dat hulle eers deur Kraft en later deur Kellogg's oorgeneem is. Die bagel het nou selfs begin om geleidelik ander tradisionele ontbyt-gebaksoorte soos byvoorbeeld graankos, oliebolle en croissant te vervang.

• Kosover, Mordecai. Yidishe maykholim: A shtudye in kulturgeshikhte un shprakh-forshung. New York: YIVO 1958

Wikimedia Commons bevat media in verband met Bagels.

• 'n Dokumentêre video oor twee bekende bagel-bakkerye in Montreal Geargiveer 28 Januarie 2007 op Wayback Machine