Bilina

’n Bilina (Russies: были́на, meervoud были́ны, bilini) of starina (Russies: ста́рина, meervoud ста́рины, starini) is ’n tradisionele Oos-Slawiese vertellende gedig of lied.^[1] Bilini is losweg op historiese feite geskoei en word in ’n groot mate aangevul met fantasie of hiperbole.^[2] Die woord bilina is afgelei van die verlede tyd van die Russiese woord быть (bit, om te wees) en impliseer "iets wat was".^[3] Die term het moontlik ontstaan by kenners van Russiese folklore; in 1839 het Iwan Sacharof, ’n Russiese folkloris, ’n versameling Russiese folklore gepubliseer en ’n afdeling daarvan “Bilini van die Russiese volk" genoem”, en so het die woord gewild geword.^[4][5] Latere geleerdes glo Sacharof het die woord bilina in die openingsdeel van Igor se Verhaal verkeerd verstaan, asof dit "antieke gedig" sou beteken. Die volksangers van bilini het hul liediere starini genoem: “stories uit die ou tyd” (van die Russiese woord старь star, "oud").^[2]

Die meeste kenners van Oos-Slawiese en Russiese folklore glo bilini as ’n genre het in die tyd van Kiëf-Roes ontstaan, in die 10de en 11de eeu.

Mense het nog bilini geskryf teen die tyd dat die Mongoolse Ryk ("Tartare") Kiëf-Roes in die 13de eeu binnegeval het^[2] en die Oos-Slawiese kultuur vernietig is. Skeppers van bilini het elemente van die geskiedenis van verskeie tydperke by hul stories ingesluit. So word in baie bilini na die vyande van die Roesvolk as "Tartare" verwys, hoewel die stories oorspronklik na ander volke op die steppe verwys het wat met die Roes gebots het.

Versamelaars van stories het ’n belangrike rol gespeel in die bewaring van bilini. Ná Sacharof was daar verskeie ander versamelaars wat tot die ontwikkeling daarvan bygedra het, veral in die 18de eeu. Hul werk bied ’n insig in die oorgang van die Russiese letterkundige tradisie van een wat op godsdiensonderwerpe fokus tot sekulêre letterkunde. Die eerste transkripsies van bilini word toegeskryf aan Richard James, ’n Engelsman wat aan die begin van die 17de eeu na Rusland gereis het.^[6] Daar is ook ’n Duitse vertaling van bilini wat in 1819 anoniem gepubliseer is.^[7] Belangstelling in bilini het meegebring dat materiaal oor feitlik die hele Rusland versamel is, hoewel net bilini van Noord-Rusland volgens Kahn et al. tot in die 20ste eeu aktief oorgedra is.^[8]

Bilini word op verskeie maniere ingedeel, want kenners verskil oor die klassifikasie daarvan. Geleerdes van die mitologiese skool onderskei tussen "ouer" en "nuwer" helde. Die "ouer" helde stem ooreen met mitologiese figure, terwyl die "nuwer" helde met gewone mense ooreenstem. Die historiese skool klassifiseer bilini volgens die prinsdom waarin hulle afspeel, soos in Kiëf, Nowgorod of Galicië-Wolhinië.

Die mitologiese bilini oor byvoorbeeld reuse het waarskynlik lank voor die stigting van Kiëf-Roes ontstaan en kan nie volgens prinsdom ingedeel word nie. Die historiese geleerdes klassifiseer hulle dikwels apart. Ander geleerdes deel bilini in volgens inhoud, soos heroïes, feëverhale of ballades. Die meeste geleerdes verkies klassifikasie volgens prinsdom.^[9]

Omdat bilini opgevoer is, het hulle ’n struktuur gehad wat maklik was om te volg.^[10] Dit het gewoonlik uit drie basiese dele bestaan: inleiding, vertelling en slot.

Die inleiding het gewoonlik ’n vers bevat wat die gehoor aanspoor om te luister. Hulle het dikwels die helde beskryf waar hulle op ’n fees ’n taak kry of op ’n sending vertrek. Die vertelling het die avontuur in oordrywende besonderhede en hiperbole beskryf om die storie opwindender te maak. Die slot het gegaan oor die beloning vir die sending, ’n sedeles of ’n verwysing na die see, want bilini is dikwels opgevoer om die see kalm te maak.^[11]

Om luisteraars te help om die storie te verstaan, het die sangers "slagspreuke" in ’n dialoog gebruik om dit duidelik te maak wie praat met wie.^[10]

Algemene tonele in bilini sluit in ’n held wat sy ma se huis verlaat, ’n perd opsaal, spog, oor die muur van ’n stad vertrek, op reis gaan, in ’n oorlog veg, in die oggend aantrek, ’n vyand uittart, bloedbroers met ’n ander held word en om genade vra. Temas het ingesluit die geboorte en kinderdae van ’n held, ’n pa en seun wat vassit, ’n geveg met ’n monster, ’n held wat terugkeer na sy geboortestad om dit te red, die kies van ’n vrou of ’n held wat op pad na sy troue ’n heks teenkom wat mans in diere verander.^[12]

Die Christelike geloof is gemeng met voor-Christelike idees van toorkrag en die heidendom, soos wanneer ’n heilige verskyn om sterflinge teen die duisternis te beskerm.^[13]

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Bilina.
• Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia