Brunelleschi

Filippo Brunelleschi
Filippo Brunelleschi, soos uitgebeeld in Resurrection of the Son of Theophilos, Masaccio
Gebore	Filippo di ser Brunellesco di Lippo Lapi[1] 1377 Florence, Italië
Sterf	15 April 1446 Florence, Italië
Nasionaliteit	Italië
Beroep	Argitek, beeldhouer, meganiese ingenieur
Bekend vir	Die koepel van die Santa Maria del Fiore, die Katedraal van Florence
Ouer(s)	Brunellesco di Lippo en Giuliana Spini

Filippo Brunelleschi (Italiaans: [fiˈlippo brunelˈleski]; 1377 – 15 April 1446) was 'n Italiaanse ontwerper en 'n sleutelfiguur in argitektuur. Hy word as die eerste moderne ingenieur, beplanner en bouprojekbestuurder beskou. Hy was een van die vaders van die Renaissance. Hy is oor die algemeen bekend vir die ontwikkeling van 'n tegniek vir lineêre perspektief in kuns en die konstruksie van die Florence-katedraal. Sy prestasies sluit ook ander argitektoniese werke, beeldhou, wiskunde, ingenieurswese en skeepsontwerp is. Sy vernaamste oorblywende werke is vandag in Florence, Italië. Ongelukkig het sy oorspronklike lineêre perspektiefpanele nie behoue gebly nie.

Brunelleschi is in 1377 in Florence gebore. Sy vader, 'n notaris, het gou opgemerk dat sy seun glad nie in regsdokumente belang stel nie, maar eerder in ontwerp en tekeninge. Filippo is na 'n skool gestuur waar hy hom as goudsmid kon bekwaam.

In 1401 het 'n jong Filippo Brunelleschi hom ingeskryf vir 'n wedstryd vir die ontwerp van die bronsdeure van die Doopkerk in Florence, Italië. Hoewel sy werk hoë lof ingeoes het, het die beroemde beeldhouer Lorenzo Ghiberti die prys voor hom weg­geraap. Hierdie wedstryd was 'n keerpunt in die jong Brunelleschi se lewe, want hy het net daar besluit om hom in 'n rigting te bekwaam waarin hy uiteindelik almal se meerdere sou wees. Die rigting wat hy gekies het, was argitektuur – en hy het so 'n sukses daarvan gemaak dat sy naam vandag nog voortleef as een van die grootste argitekte van die Renaissance. Ná die wedstryd teen Ghiberti is Brunelleschi na Rome, waar hy die klassieke Romeinse argitektuur bestudeer het. Hy het hard stu­deer, en was een van die eerste argitekte wat die wette van perspektief in sy werk toegepas het. Veral een soort boustyl het hom betower, naamlik die koepel, en hy het 'n  deurtastende studie daarvan gemaak.

In 1407 het Brunelleschi na Florence  teruggekeer, net op die tydstip dat daar besluit is om die Santa Maria del Fiore, die Katedraal van Florence, te voltooi. Die bouwerk aan hierdie reuse-gebou het reeds in 1296 begin, maar die koepel, wat 'n deursnee van 41,55 meter moes hê, het ingeval. Brunelleschi het 'n plan gehad om 'n nuwe koepel te bou – ’n sterk binneste koepel en 'n dunner, swakker buitenste koepel wat deur stutte en metaalklinke verbind moes word – maar die mense het hom uitgelag. Dit het hom egter nie ontmoedig nie, en hy het 'n model gebou waarmee hy die bouers oortuig het. Brunelleschi sou egter nie leef om die voltooiing van die koepel, 'n argitektoniese meesterstuk, te sien nie, want ten tyde van sy dood in 1446 was die bouers nog met die afrondingswerk besig.

Die koepel van die Katedraal van Florence is Brunelleschi se beroemdste werk. In styl behoort dit nog tot die Gotiek van die Middeleeue, maar die eenvoud daarvan weerspieël reeds die gees van die Renaissance, wat die volmaakte proporsies en eenvoud van lyn van die geboue van die klassieke oudheid laat herleef het. Brunelleschi het die ou Romeinse geboue bewonder en daarna gestreef om die boustyl in ere te herstel. Die koepel is dan ook nie belaai met oordadige versierings nie, maar toon net die basiese, noodsaaklike ontwerp. Om Brunelleschi as 'n argitek van die Renaissance te beoordeel, moet ons egter na sy ander werke ook kyk. Hy het die oordekte pilaargang van die Vondeling-Hospitaal in Florence ontwerp, asook die Pitti-paleis, waarvan die styl gedien het as basis vir al die Toskaanse paleise van die 16de eeu. Hy was ook verantwoordelik vir verskeie beroemde kerke en baie van die huise van ryk Florentynse families. Maar dit is miskien in die ontwerp van die Cappella die Pazzi dat die gees van die Renaissance die beste tot uiting kom.

• Kennis, Volume 1, 1980, bl. 166, ISBN 0-7981-0823-1

Wikimedia Commons bevat media in verband met Filippo Brunelleschi.

• (en) "Filippo Brunelleschi". Encyclopædia Britannica. Besoek op 17 September 2019.
• (en) Brunelleschi by Find a Grave

1. ↑ (en) Walker, Paul Robert (2003). The Feud That Sparked the Renaissance: How Brunelleschi and Ghiberti Changed the Art World. HarperCollins. p. 5. ISBN 0-380-97787-7.