David Conradie

David Gideon Conradie (24 Augustus 1879, Ceres – 30 September 1966, Pretoria) was 'n joernalis, redakteur van Die Volksblad, politikus en administrateur-generaal van Suidwes-Afrika (tans Namibië). In die vroeë jare van Afrikaans se ontwikkeling maak hy ’n groot bydrae met sy vertaling van buitelandse dramas.

David Gideon Conradie is op 24 Augustus 1879 op die plaas Koelfontein naby Ceres^[1] in die Kaap gebore. Sy ouers is Daniël Jacobus Conradie en Hester Elizabeth (Hessie) Conradie en hy is die jongste van agt kinders.^[2] Sy skoolopleiding is op Prince Alfred Hamlet en dan op Ceres waar hy in 1898 matrikuleer. Hy studeer verder aan die Victoria Kollege in Stellenbosch, waar hy in 1901 die B.A.-graad in letterkunde en filosofie behaal. Hierna gee hy tot 1904 onderwys op Montagu, waarna hy vanaf 1905 sy studies in die regte aan Trinity College in Dublin in Ierland voortsit. Hier behaal hy in 1906 die LL.B.-graad en in 1907 die LL.D.-graad. Hy keer in 1907 na Suid-Afrika terug en word in Kaapstad tot die Balie toegelaat, maar verlaat Kaapstad om eerder in Bloemfontein te praktiseer. Hier neem hy dan deel aan die Tweede Afrikaanse Taalbeweging en word onder meer in November 1908 verkies tot sekretaris van die Letterkundige Onderafdeling van die Onze Taal-beweging, waarvan Willem Postma (Dr. O’Kulis) die voorsitter was. In 1909 word hy aangestel as Direkteur van Onderwys in die Vrystaat, ’n amp wat hy tot 1910 beklee.

Hierna keer hy terug na sy regsloopbaan en praktiseer in Bloemfontein, van 1915 tot 1925 op Reitz en van 1925 weer in Bloemfontein. Op Reitz is hy sekretaris van die Helpmekaarfonds en hy verrig liefdadigheidswerk onder die armblankes van sy kontrei, terwyl hy ’n leidende rol speel in die voorsiening van elektrisiteit vir Noordoos-Vrystaat. Hy dien ook op die sentrale komitee van Helpmekaar in die Vrystaat. Intussen wend hy hom ook tot die politiek. Met die totstandkoming van die Nasionale Party is hy voorsitter van die Reitz-tak en in 1920 word hy verkies tot Lid van die Provinsiale Raad vir Lindley. In 1921 is hy vir ’n kort ruk redakteur van Die Volksblad. Hy word Lid van die Uitvoerende Komitee van die Vrystaat vir die tydperk 1923 tot 1926 en is lid van die sentrale komitee van die Nasionale Party vanaf 1924. In 1927 word hy verkies as Volksraadslid vir Bethlehem en in 1929 vir Lindley.

Vanaf 1 April 1933 word hy aangestel as Administrateur-generaal van Suidwes-Afrika, ’n amp wat hy tot die einde van Maart 1943 beklee. Hy neem die bestuur van hierdie gebied oor in ’n moeilike tyd, want die depressie veroorsaak groot ekonomiese probleme, terwyl die politieke atmosfeer plofbaar is. Die pro-Duitse faksie in die land beywer hulle vir hereniging met Duitsland, terwyl die Verenigde Nasionale Party hulle beywer vir inlywing by Suid-Afrika. Die Duitssprekende Volksraadslede verlaat die wetgewende vergadering op 8 Mei 1934, waarna hy gedwing word om die raad te ontbind en ’n algemene verkiesing af te kondig. In 1936 stel die Unieregering ’n regterlike kommissie onder regter H.S. van Zyl aan om die kwessie van inlywing van Suidwes-Afrika met die Unie te ondersoek. Die aanbeveling is dat inlywing behoort plaas te vind, op voorwaarde dat dit nie strydig is met die mandaat wat die Unieregering van die Volkebond ontvang het nie. Hierdie aanbeveling word egter nie geïmplementeer nie.

Hy word vir ’n tweede termyn as administrateur verkies in 1938, waarna die Tweede Wêreldoorlog uitbreek. Hy is nie ’n ondersteuner van generaal Smuts nie en beskou hom dus nie as onderhorig aan Suid-Afrika nie, maar eerder aan die Volkebond, wat tot groot spanning met Suid-Afrika lei. Met sy terugkeer na Suid-Afrika in April 1943 praktiseer hy tot 1955 saam met sy jongste seun Deon as ’n prokureur in Port Elizabeth. Van 1948 tot 1958 verteenwoordig hy die setel Uitenhage eers namens die Afrikanerparty van Klasie Havenga in die Volksraad en later die Nasionale Party, nadat die twee partye saamgesmelt het. Hy is ook Adjunk-speaker van die Volksraad en Voorsitter van Komitees tot 18 Januarie 1957. Op hierdie datum ondergaan hy ’n ernstige operasie en is as gevolg van sy gesondheid nie weer in 1958 herkiesbaar nie.

Hy is op 17 Julie 1911 getroud met Johanna Catharina Rossouw (2 Oktober 1882 – 20 Augustus 1952), met D.F. Malan wat hulle in die huwelik bevestig. Die egpaar het vier seuns en ’n dogter. Na sy vrou se dood in Augustus 1952 is hy in 1958 getroud met Joey von Abo,^[2] ’n weduwee van Bothaville, maar hierdie huwelik eindig spoedig in ’n egskeiding. Hy is op 30 September 1966 in Pretoria oorlede.^[1]

Hy maak ’n vroeë bydrae tot die Afrikaanse literatuur met sy vertalings van buitelandse klug- en blyspele in Afrikaans. Hy is verantwoordelik vir die vertaling van Fyne beskuite (1908) van Justus van Maurik, Di neef als oom (1909) uit die Duits van Friedrich Schiller (wat dit op sy beurt uit die Franse Encore des ménechmes van L. Picard verwerk het) en Dokter Wespe (1913) uit die Duits van Roderich Benedix.

• 1908 Fijne beskuite – Justus van Maurik
• 1909 Di neef als oom – Friedrich Schiller
• 1913 Dokter Wespe – Roderich Benedix

• Antonissen, Rob “Die Afrikaanse letterkunde van aanvang tot hede” Nasou Beperk Derde hersiene uitgawe Tweede druk 1964
• Kannemeyer, J.C. “Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 1” Academica, Pretoria en Kaapstad Tweede druk 1984
• Nienaber, P.J.; Senekal, J.H en Bothma, T.C. “Mylpale in die geskiedenis van die Afrikaanse letterkunde” Afrikaanse Pers-Boekhandel Tweede hersiene uitgawe 1963
• Nienaber, P.J. “Dr. O’Kulis met sy eselskakebeen” Voortrekkerpers Bpk. Johannesburg 1950
• Van Coller, H.P. (red.) “Perspektief en Profiel Deel I” J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 1998