Griep

Griep
Klassifikasie en eksterne bronne
Die griepvirus.
ICD-10	J10, J11
ICD-9	487
DiseasesDB	6791
MedlinePlus	000080
eMedicine	med/1170ped/3006
MeSH	D007251
Mediese waarskuwing

Griep of influensa is 'n akute en hoogs aansteeklike siekte wat onverwags en onverklaarbaar toeslaan.

In die dae voor wetenskaplike geneeskunde is dit dikwels toegeskryf aan die "vreemde magte" wat die planete glo op die mens uitgeoefen het. In die tydperk toe Robert Koch en Louis Pasteur bewys het dat sekere siektes deur bakterieë veroorsaak word, het die wetenskaplike Richard Pfeiffer beweer dat 'n spesifieke bakterie, wat tans as Haemophilus influenzae bekend staan, die oorsaak is van griep-epidemies.^[1] In 1933 het drie Britse wetenskaplikes, Wilson Smith, Christopher Andrews en Patrick Laidlaw, egter getoon dat griep nie deur bakterieë nie, maar deur 'n virus veroorsaak word. Hulle het ook daarin geslaag om die griepvirus te isoleer. Latere navorsing het die geldigheid van hierdie ontdekking bevestig. Die griepvirus is meer intensief bestudeer as die virus van enige ander siekte, en daar bestaan geen twyfel meer dat dit wél die oorsaak van epidemiese griep is nie. Daaropvolgende navorsing het getoon dat daar nie net één virus is nie, maar verskeie soorte. Sommige van hulle het heelwat met mekaar gemeen en is die Influensa A-virusse genoem. Dit het geblyk dat hierdie virusse die oorsaak van die groot epidemies is. 'n Tweede groep is bekend as die Influensa B-virusse. Hoewel hulle ook 'n hoogs aansteeklike griep met onaangename simptome tot gevolg het, veroorsaak hulle nie grootskaalse epidemies soos die Influensa A-virusse nie. Ook die Influensa C-virusse, wat in 1950 vir die eerste keer geïsoleer is, is nie so gevaarlik nie.

Wanneer 'n mens griep opdoen, bou die liggaam immuniteit op teen 'n tweede aanval deur dieselfde virussoort. Hierdie immuniteit verleen egter nie volkome beskerming teen 'n aanval deur 'n ander virussoort nie, en dit verklaar waarom 'n persoon meer as een keer griep kan opdoen. Daar is in die 1940's reeds bevind dat griep deur middel van inenting beheer kan word. Dit was egter gou duidelik dat inenting teen griep minder geslaagd is as teen ander virussiektes soos pokke of geelkoors. Die rede is dat griepvirusse die vermoë het om hul genetiese samestelling voortdurend subtiel te verander. Gevolglik kan griepslagoffers jaar na jaar opnuut griep opdoen. Elke griepepidemie verskil dus van vorige epidemies en die entstof teen een virus is dus nie altyd so doeltreffend teen 'n ander virussoort nie. Griep-entstof word gewoonlik vervaardig teen virussoorte wat tydens die vorige seisoen voorgekom het. Die ideaal sou wees om die veranderde virus te isoleer sodra dit voorkom en om dan so gou moontlik entstof daarteen te vervaardig om ander moontlike slagoffers te beskerm. As gevolg van die probleme wat met entstofvervaardiging gepaard gaan, kan dit egter selde gedoen word.

Die griepvirus tas die asemhalingsweë aan, veral die lugpyp. Die eerste simptome is gewoonlik 'n toe of loperige neus, seer keel, droë hoes, hoofpyn en warm en koue koors. Wanneer die virus sy loop neem, kan dit aanleiding gee tot hoë koors, spier- en gewrigspyne en aptytverlies. Omdat daar geen geneesmiddel is teen griep nie, word pasiënte gewoonlik aangeraai om drie tot vier dae lank in die bed te bly, pynstillers op voorgeskrewe tye te neem en baie vloeistof in te neem. In ongekompliseerde gevalle van die siekte sal die koors ná 'n paar dae na normaal daal en die pyne verdwyn. In sommige gevalle word 'n griepaanval deur 'n depressiewe gemoedstoestand gevolg en gevoelens van lusteloosheid en terneergedruktheid kan die volkome herstel van die pasiënt tot vier weke lank vertraag. Die grootste gevaar van griep is dat sekondêre bakteriële of virusinfeksies kan ontstaan en dat 'n pasiënt longontsteking kan ontwikkel. Dit is sulke infeksies wat aanleiding gee tot griepsterftes.^[2]

Griep is 'n uiters aansteeklike siekte. Mense wat aangesteek word, dra die virus in hul neus en keel rond, en wanneer hulle praat, hoes, nies of asemhaal, versprei hulle die virusse in die lug rondom hulle. Enigiemand in die omgewing wat die virusse inasem, kan aangesteek word en 'n griepaanval kry. Die inkubasietydperk, dit wil sê die periode tussen die infeksie en die eerste tekens van die siekte, duur omtrent twee dae.

Daar is al verskeie pogings aangewend om griep te voorkom met behulp van natuurlike en sintetiese middels. Tot dusver is egter nog geen noemenswaardige sukses hiermee bereik nie. Die doeltreffendste beskerming teen griepaanvalle is die sogenaamde griepinspuiting. Dit is 'n entstof wat jaarliks vervaardig word teen die jongste stam van die griepvirus en dit is gewoonlik minstens 60 persent suksesvol in die voorkoming van griep. Hierdie inspuiting word veral aanbeveel vir mense bo die ouderdom van 65, sowel as vir mense wat aan asemhalingsiektes ly of wie se immuniteitstelsel afgetakel is. Die entstof bied geen beskerming teen gewone verkoues nie.^[3]

Die nuwe griepvirus-stamme wat jaarliks verskyn, verskil gewoonlik net in geringe mate van die vorige jaar se virus en veroorsaak selde ernstige probleme. Tog gebeur dit soms dat 'n nuwe stam verskyn wat so radikaal van vorige virusse verskil dat daar geen doeltreffende entstof beskikbaar is om dit teen te werk nie. Dit is sulke virusse wat aanleiding kan gee tot globale pandemies. Die virusse is gewoonlik meer virulent en daar is aanduidings dat hulle van diere afkomstig kan wees.

Volgens viroloë het die mees virulente griepvirusse hul oorsprong in varke en pluimvee. Die laaste twee grieppandemies – in 1957 en 1968 – is waarskynlik veroorsaak deur virusse wat van varke en pluimvee afkomstig was.^[4]

In 1986 het 'n Nederlander baie ernstige longontsteking ontwikkel nadat hy met 'n varkvirus geïnfekteer is, en in 1977 het 'n soortgelyke virus 'n aantal mense in New Jersey in die VSA aangetas.

In 1997 is die wêreld die skrik op die lyf gejaag deur so 'n griepvirus wat agtien mense in Hongkong aangetas het; ses van hulle is dood. Hierdie virus het skynbaar sy oorsprong in hoenders gehad.

Nie een van die griepvirusse van die afgelope paar dekades was egter so kragtig en so aansteeklik soos die 1918-virus nie. Dit is juis hierdie potensieel dodelike kombinasie van virulensie en aansteeklikheid wat aanleiding gee tot pandemies.

Wetenskaplikes van die Amerikaanse Sentrums vir Siektebeheer en -voorkoming sê die afwesigheid van hierdie kombinasie in die griepvirusse van die afgelope dekades is geen rede vir gerustheid is nie. Hulle glo dat die volgende pandemie tot 200 000 mense in Amerika alleen kan uitwis en wys daarop dat 'n nuwe pandemie baie vinniger as die 1918-pandemie kan versprei omdat vervoermiddels vandag soveel vinniger en meer gesofistikeerd is en duisende mense elke dag internasionaal en binne hul eie landsgrense reis.

Volgens hierdie wetenskaplikes word daar reeds sedert 1977 in spanning gewag op die verskyning van die volgende "nuwe" griepvirus wat, soos 'n tydbom, enige tyd kan ontplof.

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Griep.