Herman Schoon

Ds. Herman Frederik Schoon (Rotterdam, Nederland, 10 Desember 1851 – Ladysmith, Natal, 31 Januarie 1930) was 'n leraar in die Nederduitse Gereformeerde Kerk, 'n skrywer en word beskryf as 'n of selfs dié vader van die Natalse Kerk, waaraan hy op een jaar ná sy hele ampslewe gewy het.

Herman Schoon was die seun van Nederlandse ouers, Willem Frederik Schoon en sy vrou, Jannetje Linde. Sy ouers, vergesel van hul vyf seuns en drie dogters, het in 1860 saam met 'n groep van 43 Nederlandse emigrante vertrek met die skoener Herman Izak van Amsterdam na Suid-Afrika, waar hulle op 8 Julie 1860 in Durban aan wal gestap het. Hier het die gesin 'n paar maande vertoef, waarna hulle hul op Pietermaritzburg gevestig het. Ná die vroeë dood van Schoon se moeder in 1861, is hy en die jonger kinders onder pleegsorg van goeie vriende geplaas. Sy vader en die drie oudste seuns het ter wille van hul ambag na Weenen verhuis, waar sy vader in Februarie 1866 oorlede is. Teen die einde van dieselfde jaar het die 15-jarige Schoon, wat intussen op die plaas Bosfontein, Houtbosrand (naby die teenswoordige Balgowan), onder die sorg van mnr. en mev. Petrus Potgieter grootgeword het, hom by sy broers aan.

Drie jaar later het hy 'n plaasonderwyser geword in die omgewing van Biggarsberg en Doornberg, totdat hy ná 'n paar jaar die begeerte gekoester het om predikant te word. Hy het nie oor die nodige finansies vir verdere studie gehad nie, maar met die geldelike bystand van die bekende Natalse ouderling Gert J. Naudé van die NG gemeente Pietermaritzburg kon hy dié ideaal verwesenlik.

Hoewel Schoon met sy aankoms op Stellenbosch in 1874 op 24-jarige leeftyd 'n groot agterstand moes inhaal soos die bybring van Latyn, Grieks en wiskunde, was studie volgens die getuienis van sy lewenslange vriend J.D. Kestell, vir hom louter genot en het hy later ook nooit ophou met studeer nie. Ná aflegging van die matrikulasie-eksamen het hy voortegegaan met sy admissie, gevolg deur die Kweekskoolstudie totdat hy op 3 Mei 1881 as een van 10 proponente, onder wie bekendes soos J.D. Kestell, A.A.L. Albertyn en P.A. Strasheim, tot die evangeliebediening toegelaat word.

Op 10 Junie 1882 is prop. Schoon in sy eerste gemeente, Nu-Bethesda (soos dit toe nog, korrek, gespel is), georden en bevestig. Sy intreepreek wat in dieselfde jaar in druk verskyn het, het gehandel handel oor 2 Korintiërs 4:7: "Maar wij hebben dezen schat in aarden vaten, opdat de uitnemendheid der kracht zij van God, en niet uit ons" (Statebybel).

Met sy liefde vir Natal het hy in 1883 geredelik 'n beroep aangeneem na sy tweede en laaste standplaas, NG gemeente Ladysmith, waar hy op 14 September 1883 bevestig is, die jaar toe die NG gemeente Newcastle van Ladysmith afgesny is. Dundee het egter deel van die gemeente Ladysmith gebly tot in die jaar van ds. Schoon se aftrede. Volgens Ons gemeentelike feesalbum het "Vader Schoon" sy stempel meer as enigiemand anders op die gemeente afgedruk. Gedurende sy dienstyd het dit van 'n plattelandse tot 'n dorpsgemeente ontwikkel. Die trek van die plaas na die dorp het steeds toegeneem en ook die instroming van lidmate uit die ander drie provinsies. So is 'n aantal probleme geskep en het die karakter en struktuur van die gemeente stadig maar seker verander.

Ds. Schoon het meer as drie dekades in die gemeente gearbei tot hy op 25 April 1917 weens afnemende liggaamskragte sy emeritaat en pensioen aanvaar het tydens 'n volle Sinodesitting in Durban. Die toe 78 jaar oue leraar is einde Januarie 1930 op die plaas Keerweder in die distrik Ladysmith oorlede.

Gedurende die 34 jaar van sy bediening het ds. Schoon mettertyd ál meer 'n sleutelfiguur in die Natalse Kerk geword, wat selfs ten tyde van sy dood nog uit slegs 10 gemeentes bestaan het. Van 1885 tot 1914 het hy gedien as skriba van die Sinode en is in 1885 en weer in 1914 tot moderator verkies. In breër kerklike verband het hy groot invloed uitgeoefen as lid van die Raad van die Kerke (die voorloper van die Algemene Sinode) en kurator van die Teologiese Kweekskool op Stellenbosch, sowel as lid van die ondersoekkommissie na moontlike kerklike aansluiting van Natal met die Oranje-Vrystaat.

In 1897 het hy opgetree as verteenwoordiger van die NG Kerk van Natal by die Sinodes in Kaapland en in die Zuid-Afrikaansche Republiek. In 1912 het hy ook as afgevaardigde die Vrystaatse Sinode bygewoon. Reeds in 1904 het ds. Schoon nouer aaneensluiting van die verskillende NG Kerke bepleit, asook die inlywing van die gemeente Utrecht en Vryheid by die NG Kerk van Natal (dit sou eers ruim 50 jaar later 'n werklikheid word).

Verskeie redevoeringe van ds. Schoon het in druk verskyn: Sy rede op 15 Oktober 1897 voor die Kaapse Sinode is gepubliseer in die Gereformeerde Maandblad van November 1897. Sy openingsrede by die Natalse Sinode in 1915 is as Na vijftig jaren — openingsrede Natalse Sinode te Greytown, 17 Apr. 1915 (met 'n foto) in 1915 op Pietermaritzburg gepubliseer, terwyl De gelijkenissen des Heeren in 1918 in Kaapstad verskyn het. In die Ds. H.F. Schoon-versameling wat in die Natalse Argiefbewaarplek gehuisves word, berus 'n Engelse vertaling van hom in sy eie handskrif van die dagboek van Erasmus Smit, waarvan hy die eerste Nederlandse teks as Uit het dagboek van Erasmus Smit, predikant bij de Voortrekkers geredigeer het. Verder is daar onder meer ook die manuskrip van meer as duisend foliobladsye van sy oorlogsdagboek De Anglo-Afrikaansche Oorlog (1899–1902), dagelijkse aantekeningen van ds. H.F. Schoon, Nederduitsch Gereformeerde predikant te Ladysmith, Natal, Zuid-Afrika.

Uit ds. Schoon se huwelik met Maria Johanna Bester is veertien kinders gebore van wie vyf op jeugdige en 'n dogter op 19-jarige leeftyd oorlede is. Hy is oorleef deur drie seuns en vyf dogters.

Volgens eerw. Andries Dreyer het ds. Schoon "met sy besonder(s)e gawes van verstand en hart met toegewydheid en getrouheid gedien al die dae van sy lewe". Ds. Schoon self het in Ons Kerk Album (1917) oor sy meer as drie dekade lange arbeid op Ladysmith geskryf: "Wegens de uitgestrektheid der gemeente, heeft de tegenwoordige leeraar zijn werk altijd onbrevedigend geacht, daar hij niet zoo veel met allen in de gemeente in aanraking kan komen als hij wel zou hebben gewild; maar toch mag hij zich er over verblijden, dat zijn arbeid niet ijdel geweest is in den Heere; en de eeuwigheid zal het openbaren, dat er ook in deze gemeente krachtdadige werkingen des Heiligen Geestes zijn geweest, om kostbare menschenzielen te verlossen van de banden des Satans en ze in te leiden in de liefde Gods door de genade van onzen Heere Jezus Christus. Daarvoor zij de Drie-eenige God geprezen."

• (af) Beyers, C.J. 1981. Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek, deel IV. Durban en Pretoria: Butterworth & Kie, namens die Raad vir Geesteswetenskaplike Navorsing.
• (af) Dreyer, eerw. A. 1931. Jaarboek van die Nederduits-Gereformeerde Kerke in Suid-Afrika vir die jaar 1931, Kaapstad: Jaarboek-Kommissie van die Raad van die Kerke.
• (nl) Maeder, ds. G.A. en Zinn, Christian. 1917. Ons Kerk Album. Kaapstad: Ons Kerk Album Maatschappij
• (af) Olivier, ds. P.L., 1952. Ons gemeentelike feesalbum. Kaapstad en Pretoria: N.G. Kerk-uitgewers.