Moses

Moses in hiërogliewe

Moses
Moses met die Tien Gebooie, skildery deur Rembrandt van Rijn, 1659
Gebore	Land Gosen, Benede-Egipte, Nuwe Ryk van Egipte
Sterf	Berg Neob, Moab
Nasionaliteit	Israeliet
Bekend vir	Profeet
Eggenoot	Sippora 'n Koesjitiese vrou[1]
Kinders	Gersjom, Eliëzer
Ouer(s)	Amram en Jogebed

Profeet Moses
Moses met die Tien Gebooie, skildery deur Jusepe de Ribera, 1638
Profeet, heilige, siener, wetgewer, apostel vir die farao, hervormer
Gebore	Land Gosen, Benede-Egipte, Nuwe Ryk van Egipte
Sterfte	, Berg Neob, Moab
Vereer in	Judaïsme, Christendom, Islam, Baha’i-geloof
Feesdag	4 September (Oosters-Ortodokse Kerk en Rooms-Katolieke Kerk)
Attribute	Tafels van die wet

Moses (Hebreeus: מֹשֶׁה, Mōšæ; Arabies: مُوسَى, Mūsā; Grieks: Μωυσῆς en Μωσῆς, Mō(y)sēs) is naas Abraham die tweede sentrale figuur in die geskiedenis van die volk Israel. Volgens die Bybel is hy die vernaamste profeet, wat die Israeliete uit Egipte gelei het. Hy word beskou as die stigter van die Israelitiese godsdiens en is volgens die Bybel die ontvanger van die Tien Gebooie op die berg Sinai. Moses was ook die aanvoerder van die volk Israel tydens die deurtog deur die woestyn tot aan die grense van Kanaän.

Moses is een van die belangrikste figure in die Joodse volksgeskiedenis en onder sy leiding is die Israeliete weggevoer uit die slawerny in Egipte na die beloofde land Kanaän, die land van hul voorvaders. Volgens die Bybelse geskiedenis het Moses op die berg Sinai die Tora van God ontvang.

Die lewensgeskiedenis van Moses word vertel in die Bybelboeke Sjemot/Eksodus tot en met Dwarim/Deuteronomium en is ten nouste verweef met die verhaal van die uittog van die Israeliete (Jode) uit Egipte. Moses is gebore op 'n tydstip toe die verdrukking van die Israeliete in Egipte 'n hoogtepunt bereik het, waarskynlik onder die bewind van farao Seti I (1318–1304 v.C.). Seti I het 'n wet uitgevaardig ingevolge waarvan alle Hebreeuse seuntjies wat gebore word, doodgemaak moes word.

Volgens oorlewering het Moses se ouers, Amram en Jogebed, hom aanvanklik in hul huis versteek en later in 'n mandjie van biesies langs die Nylrivier. Die farao se dogter, wat hier kom bad het, het Moses in sy mandjie gevind en hom saam met haar na die paleis gebring, waar hy as 'n Egiptiese prins grootgemaak is. Tydens 'n geskil tussen ’n Israelitiese slaaf en 'n Egiptenaar het Moses so woedend geword dat hy die Egiptenaar doodgeslaan en na Midian in die noorde van die Arabiese Skiereiland gevlug het.

Daar het hy die skaapwagter van die priester van Midian, Jetro (Réhuel), geword en met een van sy dogters, Sippora, getrou. Volgens die Bybelse verhaal het God op 'n dag in 'n brandende doringbos wat nie uitgebrand het nie (die brandende doringbos, Sjemot/Eksodus 3,2),^[2] aan Moses verskyn. Hy het opdrag ontvang om sy volk uit die slawerny in Egipte te bevry.

Moses het homself as onbekwaam beskou vir hierdie bomenslike taak, maar God het hom verseker dat Hy altyd met Moses sou wees deur Hom bekend te maak as JHWH. In Egipte het Moses kwaai weerstand van die farao (waarskynlik Ramses II, 1290–1224 v.C.) ondervind. Met die hulp van God, wat tien plae oor Egipte laat kom het, en met die bystand van sy broer Aäron het Moses daarin geslaag om sy opdrag uit te voer.

By die berg Sinaï (of Horeb), waar Moses die opdrag ontvang het om sy volk te bevry, het die belangrikste gebeurtenis in die geskiedenis van die Joodse volk plaasgevind: God het aan die Joodse volk sy wil bekend gemaak deur aan hulle die Tora te gee. Volgens die Bybelse verhaal het Moses by hierdie openbaring 'n sentrale rol gespeel: God het met hom gepraat omdat die volk die aanblik van God nie sou kon verduur nie. God het twee kliptafels waarop die Tien Woorde geskryf gestaan het, aan Moses gegee sodat hy die volk kon onderrig.

Moses was die geestelike leier van die volk en is ook later Mosje Rabbenoe ("Moses, ons leraar") genoem. Hierin lê die verskil tussen Moses as die eerste profeet en die latere profete. Die volk het uit die hand van Moses die Tora ontvang en hy het 'n klomp slawe saamgesnoer tot 'n volk wat tot vandag toe sy identiteit behou het. Latere profete het in hul vermaninge en aansporinge steeds na Moses en sy werk terugverwys.

Moses moes voortdurend vir sy volk intree by God wanneer hulle verkeerd gedoen, in afgodery teruggeval en in opstand gekom het. Na 'n omswerwing van 40 jaar het Moses die volk tot op die grens van die beloofde land gebring. Hier het hy die leiding aan sy vertroueling Josua oorgedra en kort daarna gesterf. "Hy het vir Moses begrawe in 'n vlakte in Moab, regoor Bet-Peor, maar tot nou toe weet niemand waar sy graf is nie." (Dwarim/Deuteronomium 34,6).^[3]

Een van die groot leiers deur wie God met Sy volk gepraat het, was Moses. Moses is gebore toe die Israeliete as slawe in Egipte gewoon het, hulpeloos en vernederend. Onder Moses is hulle verenig, en hy het hulle uit Egipte gelei, deur die Rooisee en veertig jaar daarna deur die woestyn tot op die drumpel van die land Kanaän, die land van melk en heuning.

Die verhaal van hierdie groot uittog word vertel in die Bybelboek Exodus (wat uittog beteken). Dit is die tweede van die eerste vyf boeke van die Bybel wat ook die Pentateug of die Boeke van Moses genoem word, omdat hulle volgens oorlewering deur Moses geskryf is. Hulle is: Genesis, Exodus, Levitikus, Numeri en Deuteronomium. Toe Moses gebore is, het die Israeliete in die grootste verdrukking gelewe.

Die hand van Farao, die Egiptiese koning, het swaar op hulle gerus. Hy het hulle as slawe laat werk, maar hy het bang geword omdat die Israeliete ondanks sy verdrukking so vinnig vermeerder het. Daarom het hy bevel gegee dat alle manlike Israelitiese kinders by geboorte verdrink moet word. Moses se moeder het haar klein seuntjie so lank as sy kon in haar huis versteek, maar dit het al gevaarliker geword.

Op 'n goeie dag het sy 'n klein mandjie van biesies gevleg, dit met 'n sekere soort klei en pik gesmeer om dit waterdig te maak, die kindjie daarin geplaas en dit toe tussen die riete aan die oewer van die Nyl gaan versteek. Meer kon sy vir hom nie doen nie.

Nou was hy in die hande van God. En wonderlik is die lot van hierdie klein seuntjie beskik. Want later die dag kom Farao se dogter met haar hofdames om juis op hierdie plek te baai. Die Prinses sien die mandjie in die water dryf, beveel een van haar hofdames om dit uit te haal, en daar ontdek hulle die huilende kindjie.

Die drie tradisionele Bedevaartsfeeste (שלוש רגלים, sjalosj regalim) Pesach, Sjavuot en Soekkot behoort tot die Joodse feeste en herdenkings en versinnebeeld die volgende:

• Pesach: die uittog uit Egipte onder die leierskap van Moses en die bevryding van die Israeliete uit slawerny.
• Sjavuot: die dag toe God die Tora aan die versamelde volk Israel by die berg Sinai gegee het.
• Soekkot: die 40-jarige swerftogte van die Israeliete in die Sinaiwoestyn.

• Lys van persone in die Bybel
• Moses in Islam
• Vroeë geskiedenis (Joods)
• Moshe, Hebreeuse weergawe

• Kennis, 1980, ISBN 079810824X, volume 1, bl. 18, 19
• Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0-908409-60-5, volume 19, bl. 170
• Die Bybel: Nuwe vertaling (Bybelgenootskap van Suid-Afrika)

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Moses.

• Wikiwoordeboek het 'n inskrywing vir Moses.
• (en) "Moses". Jewish Encyclopedia. Besoek op 14 Desember 2022.
• (en) "Moses". Encyclopædia Britannica. Besoek op 14 Desember 2022.

	Profete van Islam, soos in die Koran genoem.
ʾĀdam Iederies Nūḥ Hüd Salih Ibrāhīm Loet Ismāʿīl Iṣḥāq Yāqub Yūsuf Ajjoeb آدم ادريس نوح هود صالح إبراهيم لوط اسمعيل اسحاق يعقوب يوسف أيوب Adam Henog Noag Eber Selag Abraham Lot Ismael Isak Jakob Josef Job Suayb Mūsa Haroen Dhoelkifl Dawud Süleyman Iljas Al-Yasa Yunus Zakarija Jahja ʿĪsā Mohammed شعيب موسى هارون ذو الكفل داود سليمان إلياس اليسع يونس زكريا يحيى عيسى Jetro Moses Aäron Esegiël Dawid Salomo Elija Elisa Jona Sagaria Johannes Jesus