Mossad

Mossad (/məˈsæd/; Hebreeus: הַמוֹסָד, IPA: [ha moˈsad]; Arabies: الموساد‎, 'al-Mōsād', IPA: [almoːˈsaːd]; wat letterlik "die Instituut" beteken), kort vir 'HaMossad leModiʿin uleTafkidim Meyuḥadim' (Hebreeus: המוסד למודיעין ולתפקידים מיוחדים, wat beteken "Instituut vir intelligensie en spesiale bedrywighede"), is die nasionale intelligensie-agentskap van Israel. Dit is een van die belangrikste entiteite in die Israeliese intelligensiegemeenskap, saam met Aman (militêre intelligensie) en Shin Bet (interne veiligheid).

Mossad is verantwoordelik vir die insameling van intelligensie, geheime operasies en om terrorisme te beveg. Mossad is nie onderworpe aan Israel se demokratiese instellings nie. Omdat geen wet die doel daarvan, doelstellings, rolle, missies, bevoegdhede of begroting bepaal nie en omdat dit vrygestel is van die grondwetlike wette van die Staat Israel, word Mossad beskryf as 'n diep staat. Die direkteur is slegs direk verantwoordelik aan die eerste minister. Na raming is die agentskap se jaarlikse begroting ongeveer 10 miljard sikkels (VS$ 2,73 miljard) en daar word geskat dat dit ongeveer 7 000 mense in diens het, wat dit na die Amerikaanse CIA die naasgrootste intelligensie-agentskap in die Westerse wêreld maak.

Die Mossad is op 13 Desember 1949 deur die destydse Israelse premier, David Ben-Gurion gestig.

Die belangrikste taak van die Mossad is om die veiligheid van die staat te verseker deur relevante inligting te bekom en self op te tree teen terrorisme en ander bedreigings vir die staat. Ontvoerings en sluipmoorde (eufemisties "likwidasies" genoem) is ook moontlik.

'n Ander taak van die diens is om te verseker dat vlugtelinge van sekere lande wat in Israel wil skuil, geholpe word. 'n Voorbeeld hiervan was 'n operasie waarin die Mossad 'n duikoord vir toeriste in Soedan op die been gebring het wat as dekking kon dien vir Jode om na Israel te ontsnap.

Die Mossad het vele opspraakwekkende operasies geloods. Voorbeelde is:

• 1960's: Die inhegtenisneming en ontvoering van Adolf Eichmann in Argentinië.
• 1973: Sluipmoord op 3 leiers van die Swart September Beweging in Beiroet op 10 April.
• 1976: Operasie Entebbe, die suksesvolle blitsaanval van die Israeliese weermag om die passasiers van 'n gekaapte vliegtuig op die Entebbe-lughawe, Uganda, te bevry.
• 1981: bomaanval op die Irakse kernreaktor Osirak (Operasie Babylon of Operasie Opera).
• 1986: ontvoering van die Israelse Mordechai Vanunu van Rome na Israel, wat - uit gewetensbeswaar - homself uitgespreek het oor Israel se kernwapenprogram, waarvan hy as medewerker kennis gehad het. Verlei deur 'n Mossad-agent, het hy saam met haar van die Verenigde Koninkryk na Rome gereis. ^[1]
• 1997: Mislukte aanval op 'n Hamas-leier in Amman.^[2].

Daar word beraam dat die Mossad en ander Israeliese inligtingsdienste sedert 1948 altesaam sowat 2 700 operasies gedoen het om vyande te likwideer, maar nie almal was suksesvol nie. Na die reeks selfmoordaanvalle deur Hamas-ondersteuners rondom 2000 het die aantal likwidasie-operasies uit Israel skerp toegeneem. Die Mossad werk dikwels via twee aanvallers wat die teenstander vanaf 'n motorfiets skiet. Die Israelse regering beskou likwidasies as 'n manier om 'n probleem te hanteer as daar geen ander opsies is nie, maar 'n nadeel is dat politici dink dat alle probleme op hierdie manier opgelos kan word.^[3]

Daar is egter ook foute gemaak deur die Mossad, soos die moord op 'n onskuldige Arabiese kelner op 21 Julie 1973 in Lillehammer. Die man is verkeerdelik geïdentifiseer as Ali Hassan Salameh, een van die Swart September-leiers. Hierdie moord het later bekend geword as die Lillehammer-saak. Daar word egter ook ernstige vrae geopper oor die sogenaamde flater van die aanval.^[4]

In 2010 is Mahmoud al-Mabhouh van Hamas vermoor deur gifinspuiting in 'n hotel in Doebai, wat opsienbaar was toe die vlugtende oortreders deur sekuriteitskameras afgeneem is. Sedertdien het die Mossad baie moeite gedoen om CCTV-waarneming te vermy. Die polisie in Doebai het later die vals paspoorte wat die oortreders gebruik, getoon, wat nie net 'n verleentheid was vir die lande waar die paspoorte vervals is nie, maar waarskynlik ook die identiteit van die betrokke Mossad-agente bekend gemaak het.^[5]

Die voormalige direkteur Tamir Pardo (2011-2016) was bekend daarvoor dat hy baie huiwerig was met die uitvoer van buitelandse operasies. Dit het verander met die aanstelling van die huidige direkteur Yossi Cohen in Januarie 2016. Onder sy leiding het die diens 'n bietjie meer avontuurlustig geword, en met behulp van nuwe metodes is meer operasies uitgevoer. As gevolg van moderne biometriese identifikasiemetodes en die toenemende aantal sekuriteitskameras, word (onbewuste) plaaslike agente byvoorbeeld toenemend ontplooi, sodat werknemers van die Mossad self buite die prentjie bly.^[5]

Enkele voorbeelde van likwidasies toegeskryf aan Mossad wat buite sig van kamera plaasgevind het:^[5]

• Die likwidasie van Mohammed Alzoari, 'n ingenieur wat aan hommeltuig-ontwikkeling vir Hamas gewerk het, op 15 Desember 2016 in Sfax, Tunisië.
• Die likwidasie van Fadi al-Batsh, 'n Hamas-ingenieur, op 21 April 2018 in Kuala Lumpur, die hoofstad van Maleisië.

• Sylvia Raphael

• (nl) Ronen Bergman, Schaduwoorlog, Israël en het geheime liquidatieprogramma van de Mossad, uitg. Nieuw Amsterdam, Amsterdam 2018. ISBN 9789046824016
• Inside the Mossad; Duki Dror, Yossi Melman en Chen Shelach; 2017. Voormalige agente van hierdie geheime diens maak onthullings oor hul bedrywighede.

Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik vanuit die Engelse Wikipedia vertaal.

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Mossad.