Natan Sharansky

Natan Sharansky
Sowjetse andersdenkende Israelse politikus
Gebore	20 Januarie 1948 (1948-01-20) (76 jaar oud) Stalino, Sowjetunie
Ministersposte	1996-1999: nywerheid en handel 1999-2000: binnelandse sake 2001-2003: onderpremier 2001-2003: behuising en konstruksie 2003-2005: Jerusalemsake
Party verteenwoordig	1996-2003: Yisrael BaAliyah 2006: Likoed

Natan Sharansky (Hebreeus: נתן שרנסקי; gebore op 20 Januarie 1948 as Anatoli Borisowitsj Sjtsjaranski (Russies: Анато́лий Бори́сович Щара́нский, Oekraïens: Анатолій Борисович Щаранський) is 'n Israeliese politikus, menseregteaktivis en skrywer wat as 'n refusenik in die 1970'e en 1980' in die Sowjetunie nege jaar lank in Sowjettronke deurgebring het. Hy was van Junie 2009 tot Augustus 2018 voorsitter van die uitvoerende komitee van die Joodse Agentskap^[1] en is tans voorsitter van die Instituut vir die Studie van Globale Antisemitisme.

Sharansky is in Donetsk (destyds Stalino) in die Oekraïense Sosialistiese Sowjetrepubliek, USSR, in 'n Joodse gesin gebore.

Sy pa, Boris Sjtsjaranski, 'n joernalis van 'n Sionistiese agtergrond wat vir 'n nywerheidstydskrif gewerk het,^[2] is in 1980 oorlede, voordat Natan vrygelaat is.

Sy ma, Ida Milgrom, het hom in die tronk besoek en hardkoppig 'n nege jaar lange stryd gevoer om haar seun uit Sowjettronke en -arbeidskampe bevry te kry.^[3] Sy is toegelaat om na Israel te verhuis ses maande nadat hy die Sowjetunie verlaat het.

Sharansky het die fisika-en-wiskunde-hoërskool No. 17 in Donetsk bygewoon en was 'n wonderkind van skaak. Hy het aan simultane en geblinddoekte skaakspele deelgeneem, gewoonlik teen volwassenes. Hy het 'n graad in toegepaste wiskunde aan die Moskouse Instituut vir Fisika en Tegnologie behaal.

Hy is getroud met Avital Sharansky. Hulle het twee dogters, Rachel en Hannah.^[4]

Sharansky is in 1973 toestemming geweier om na Israel te emigreer; so 'n persoon word 'n "refusenik" (Russies: отказник, otkaznik) genoem. Die rede vir die weiering van 'n emigrasievisum was glo dat hy die een of ander tyd in sy loopbaan toegang gehad het tot inligting wat sensitief was vir die Sowjetunie se nasionale sekuriteit, en hy kon dus nie die land verlaat nie. Hy het kort daarna 'n menseregte-aktivis geword en as vertaler vir andersdenkendes en die kernfisikus Andrei Sacharof gewerk. Hy was ook 'n woordvoerder van die Moskouse Helsinkigroep en 'n leier vir die regte van refuseniks.

Op 15 Maart 1977 is Sharansky op verskeie aanklagte in hegtenis geneem, onder meer hoogverraad en spioenasie vir Amerikaners. Volgens die aanklag het hy aan die Weste lyste van meer as 1 300 refuseniks oorhandig van wie baie emigrasievisas geweier is weens hulle kennis van staatsgeheime, en dit het glo gelei tot die publikasie van Robert C. Toth se "Russ Indirectly Reveal 'State Secrets': Clues in Denials of Jewish Visas".^[5][6] Vir hoogverraad kon die doodstraf in die Sowjetunie opgelê word. Die volgende jaar, in 1978, is hy gevonnis tot 13 jaar dwangarbeid.

Sharansky het tyd uitgedien in Moskou se Lefortowo-tronk, en daarna in die Wladimir- en Tsjistopol-tronk, waar hy vir 'n deel van die tyd in eensame opsluiting was. Sy gesondheid het agteruitgegaan, tot op die punt dat sy lewe in gevaar was. Later is hy aangehou in Perm-35, 'n sogenaamde "strengbehandelingskolonie" in die destydse Perm-oblast.^[7] Tydens sy aanhouding is Sharansky minstens 35 keer onder druk gevoer, wat hy as 'n "soort marteling" beskryf. Hy is ook teen dié soort behandeling van Palestynse aangehoudenes.^[8][9]

As gevolg van 'n internasionale veldtog deur sy vrou, Avital, is Sharansky op 11 Februarie 1986 vrygelaat as deel van 'n groter uitruiling van aangehoudenes. Hy was die eerste politieke gevangene wat deur Michail Gorbatsjof vrygelaat is.

Sharansky en nog drie Westerse spioene is uitgeruil vir twee Tsjeggiese spioene in Amerika en 'n Sowjet-, Poolse en Oos-Duitse spioen in Wes-Duitsland.^[10] Die uitruiling het plaasgevind op die Glienickebrug tussen Wes-Berlyn en Oos-Duitsland, wat al vantevore vir dié doel gebruik is.^[11][12]

Sharansky het dadelik na Israel geïmmigreer en die Hebreeuse naam "Natan" aanvaar. Sy Russiese van, "Sjtsjaranski", het hy vereenvoudig tot "Sharansky". Weens sy ouderdom en swak gesondheid is hy vrygestel van die verpligte diensplig van drie jaar, maar hy moes drie weke lank militêre opleiding ondergaan en 'n ruk in die burgermag diens doen.^[13]

In 1988 het hy Fear No Evil geskryf, memoires van sy tyd as 'n gevangene. Hy het ook die Zionisteforum gestig; dit is 'n organisasie van Sowjetse Joodse immigrantaktiviste wat nuwe Israeli's help en die publiek opvoed oor integrasiekwessies.

In 1995 het Sharansky en Yoel Edelstein die Yisrael BaAliyah-party gestig. (Dis 'n woordspeling, aangesien "aliya" beide Joods immigrasie na Israel en "opkoms" beteken. Die party se naam beteken dus "(Volk van) Israel wat (na die staat Israel) immigreer", sowel as "Israel aan die opkom".)

Die party bevorder die opname van Sowjetse Jode in die Israelse gemeenskap en het in 1996 sewe setels in die Knesset gewen.^[14]

Dit het in 1999 ses setels in die Israelse wetgewende verkiesing gewen en twee ministersposte gekry, maar is op 11 Julie 2000 uit die regering in reaksie op voorstelle dat premier Ehud Barak se samesprekings met die Palestyne sou lei tot 'n verdeling van Jerusalem. Nadat Ariel Sharon in 2001 'n spesiale premiersverkiesing gewen het, het die party by sy nuwe regering aangesluit en twee ministersampte gekry.^[15]

In die verkiesing van Januarie 2003 is die party tot net twee setels verminder. Sharansky het uit die Knesset bedank en is deur Edelstein vervang. Hy het egter partyvoorsitter gebly en besluit om dit met Likoed te verenig (wat die verkiesing met 38 setels gewen het).^[16] Van Maart 2003 tot Mei 2005 was Sharansky Israel se minister sonder portefeulje. Voor dit was hy onderpremier, minister van behuising en konstruksie, van binnelandse sake en van handel en nywerheid.

Hy het in April 2005 uit die kabinet bedank om beswaar aan te teken teen Israel se eensydige onttrekking aan die Gazastrook en die noordelike Wesoewer. In Maart 2006 is hy herkies tot Knesset as lid van die Likoed. Hy het op 20 November 2006 uit die Knesset bedank.

• Knesset se webwerf

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Natan Sharansky.

• Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Engelse Wikipedia vertaal.