Opera

Vir die webblaaier Opera, sien Opera (webblaaier).

'n Opera (meervoud van Latyn opus, of in Italiaans enkelvoud vir 'n werk) is 'n toneelstuk met sang en orkesbegeleiding. Dikwels is die hele libretto getoonset om gesing te word, maar daar is talle uitsonderings van operas waar dele van die teks gesing word, terwyl ander dele gespreek word.^[1][2] Die geskiedenis van opera beslaan reeds meer as 400 jaar, met die gevolg dat 'n groot verskeidenheid vorme en style hierdie genre van musiek kenmerk. Die musiek van 'n opera kan bestaan uit 'n overture, resitatiewe, arias, ensembles, kore en ballette.^[3] Onder die sub-genres wat deel van opera uitmaak is die vernaamste opera seria, opera buffa, opéra comique, tragédie en musique, singspiel en operette.^[4]

Opera vind sy oorsprong in Florence aan die einde van die 16de eeu. 'n Informele akademies-georiënteerde groep digters, musikante en ander intellektuele belanghebbendes (soos klassikuste), wat as die Camerata bekend gestaan het, het gereeld daar onder die leierskap van Giovanni de' Bardi ontmoet om maniere van tekstoonsetting te ontdek wat kwansuis vergelykbaar met die emotiewe krag van dramatiese antieke Griekse musiek sou wees.^[5][6] Die heel eerste operas was gevolglik die digter Ottavio Rinuccini se Dafne (1598), deur Jacopo Peri en Jacopo Corsi getoonset; Rinuccini se Euridice (1600), deur Peri en Giulio Caccini getoonset; en die digter Gabriello Chiabrera se Il rapimento di Cefalo (1600), deur Caccini getoonset.^[7] Ten spyte van die Camerata se belangstelling in die musikale uitvoerpraktyk en digkuns van antieke Griekse drama, is die musikale en digterlike opvattings wat in hierdie eerste operas ontwikkel is ook afkomstig vanuit eietydse ontwikkelings in pastorale poëtiese dramas, die intermedio en die madrigaal.^[8][9] Verder skep die tersaaklike komponiste graagste van alles toonsettings wat toepaslik tot die digterlike tekste se emosionele inhoud is, en wat ook duidelik verstaanbaar is. Hiervoor was 'n nuwe styl van musiek komponeer geloods, naamlik 'n soort monodie wat stile rappresentativo of resitatief genoem word.^[10]

Ander musieksoorte wat ook bygedra het tot die ontstaan van opera sluit die volgende in: musiek soos gebruik in die komedie-produksies van belese kringe (veral, soos reeds genoem, die intermedio), musiek soos gebruik in 16de-eeuse tragedies (veral daardie produksies se kore), musiek soos gebruik in gemonteerde of gedeeltelik-gemonteerde uitvoerings by koninklike howe, die talle Italiaanse akademies en publieke feeste, asook musiek soos gebruik deur die commedia dell'arte.^[11]

Daar is drie ontwikkelingsfases vir opera in 17de-eeuse Italië: Humanistiese hof-opera (1600-1635), wat ontstaan het aan die aristokratiese howe van Florence, Mantua en Rome; 'n verdere Venesiese ontwikkeling (1635-1680) waarin die gebruiklike terminologie vir opera dramma per musica was; en 'n uitbreiding van dramma per musica na ander plekke in Europa (vanaf 1650).^[12]

Die 1598 toonsetting van Rinuccini se libretto Dafne deur Peri en Corsi is nooit gepubliseer nie, en slegs enkele dele daarvan bestaan vandag nog. Gevolglik is die 1600 toonsetting van Rinuccini se libretto Euridice deur Peri en Caccini die eerste opera-werk wat vir die nalatenskap bewaar is.^[13] Beide hierdie eerste operas is favola (meervoud favole) genoem, en hanteer Ovidiaanse pastorale temas waarvan die gedigte toepaslik was om die toe nog nuwe styl van musiek komponeer te demonstreer.^[14]

As gevolg van feeste by die hof van Mantua in 1607 en 1608 is drie verdere vroeë operas gekomponeer. Die eerste is La favola d'Orfeo (of vandag bekend as net Orfeo) in 1607 deur Claudio Monteverdi getoonset op 'n libretto van Alessandro Striggio. Die ander twee, beide uit 1608, is Rinuccini se libretto Arianna, ook deur Monteverdi getoonset, en Rinuccini se libretto Dafne, met musiek deur Marco da Gagliano.^[15][16] Dit is duidelik dat hierdie drie operas in Mantua deur die vroeëre operas van die Florentynse Camerata geïnspireer is, weens die feit dat hulle of dieselfde mites, libretto's of librettiste gebruik.^[17] Monteverdi se Orfeo staan vandag bo die ander operas van hierdie vroeë tydperk uit as merkwaardig, omdat sy musiek die libretto op meer komplekse strukturele en orkestrale maniere toonset.^[18]

Rome het vanaf 1623 'n belangrike sentrum vir die komposisie en uitvoering van opera geword, na die verkiesing van Maffeo Barberini as Pous Urbanus VIII, wie se familie intensief werksaam was om die opera in Rome te bevorder.^[19][20] Van die operas wat uit hierdie era dateer is Il Sant' Alessio (ongeveer 1632) met 'n libretto deur Giulio Rospigliosi en musiek deur Stefano Landi; Erminia sul Giordano (1633), met musiek deur Michelangelo Rossi op 'n libretto van Rospigliosi wat op Torquato Tasso se poësie gebaseer is; Virgilio Mazzocchi en Marco Marazzoli se Chi soffre speri (1637), op 'n libretto van Rospigliosi wat op Giovanni Boccaccio se poësie gebaseer is; en Luigi Rossi se Il palazzo incantato (1642) op 'n libretto van Rospigliosi wat op Ludovico Ariosto se poësie gebaseer is.^[21][22] Met die dood van Pous Urbanus VIII in 1644 het die era van humanistiese hof-opera effektief tot 'n einde gekom.^[23]

In 1637 is die eerste kommersiële operahuis ter wêreld in Venesië geopen. Opera het gevolglik 'n belangrike industrie geword waarin teater-eienaars met produksiemaatskappye en impresario's in komplekse onderhandelings moes deelneem om komponiste, librettiste, musikante en ander verhooghande aan te stel.^[24] Bepaalde veranderinge het plaasgevind omdat opera verander het van hoflike vermaak na besigheidsonderneming; naamlik, dat die enscenering van vlieënde masjiene, skepe op die verhoog en dies meer minder skouspelagtig geword het, dat geykte (veral komiese) toneelmiddele gebruik is, dat kore en resitatiewe minder belangrik en geword het, en dat die 30 of meer arias wat in 'n opera sou voorkom harmonies en melodies meer kompleks geword het, terwyl dieselfde arias begin standaardiseer het na vormsoorte soos die da capo aria.^[25] Die vernaamste voorbeelde van dramma per musica wat in Venesië opgevoer is, is Monteverdi se laaste drie operas, Il ritorno d'Ulisse (1640), Le nozze d'Enea e Lavinia (1641, sedertdien verlore) en L'incoronazione di Poppea (1643). Ander belangrike jonger komponiste was Pier Francesco Cavalli, Pietro Antonio Cesti en Giovanni Legrenzi.^[26]

Nadat dramma per musica in Venesië as publieke kunsvorm gevestig is, het dit stadig na ander plekke in Europa versprei; veral Frankryk en die Duitssprekende lande.^[27] Die eerste operas in Parys was Italiaanse ingevoerde werke, ses waarvan tussen 1645 en 1662 verskyn het.^[28] Hierdie operas het deel uitgemaak van 'n program van ver-Italiaansing wat kardinaal Mazarin aan die Franse hof aangemoedig het. Na Mazarin se dood is dramma per musica egter verwerp vir 'n ontluikende nasionale styl van Franse opera, wat nietemin elemente van die Italiaanse operastyl geleen het.^[29] In die Duitssprekende lande was die dramma per musica invloedryk vir 'n baie langer tydperk, aangesien die voorliefde daarvoor die ontwikkeling van 'n Duitse nasionale operatradisie belemmer het.^[30]

Teen ongeveer 1690 het 'n groep Romeinse aristokrate en kunstenaars versamel onder die naam Accademia degli Arcadie (Arkadiese Akademie), om 'n beweerde populêre vervlakking in die genre van opera teen te werk.^[31] Tesame met ander geletterde kringe, het hulle terselfdertyd op 'n vereenvoudiging van die musiek in tragediese operas aangedring, of andersins geheel en al op gesproke tragedie.^[32] Hulle is teoreties aangespoor deur Aristoteles se filosofiese skryfwerk, en het ook verder op Franse modelle van klassieke teater, soos dié van Corneille en Racine, staatgemaak. Die twee mees prominente skrywers van libretto's vir hierdie hervorming in opera was Apostolo Zeno en Pietro Metastasio.^[33] Laasgenoemde het 'n enorme uitwerking op die ontwikkeling en handhawing van opera seria (ernstige opera) gehad, en sy 27 opera seria libretto's is honderde kere deur verskeie komponiste getoonset.

Van die belangrikste komponiste van opera seria in Italië gedurende die 18de eeu sluit in Alessandro Scarlatti (wat nagenoeg 115 operas gekomponeer het), Leonardo Vinci (40 operas), Leonardo Leo (ongeveer 60 operas), Nicola Porpora (44 operas) en Antonio Vivaldi (ongeveer 46 operas).^[34] Vir die meeste van hierdie komponiste was Napels 'n belangrike sentrum van musikale aktiwiteit.

Opera seria word gekenmerk deur die prominensie van die da capo aria, wat 'n stapelvormsoort van opera gedurende die 18de eeu geword het.^[35] Die struktuur van 'n da capo aria laat dit toe dat sangers liberale vokale ornamentasie tot komponiste se musiek kan byvoeg, sodat hulle met 'n gevorderde stemtegniek en musikaliteit kan spog. In hierdie konteks is virtuose castratosangers, veral gedurende die 18de eeu, beide manlike en vroulike hoofrolle in operas toegeken, terwyl vroulike sangers dikwels minder belangrike manlike rolle teenoor die castratosangers moes vertolk.^[36]

1787 Don Giovanni deur Wolfgang Amadeus Mozart

1816 Barbier van Sevilla deur Gioachino Rossini

1829 Guglielmo Tell deur Gioachino Rossini

1835 I Puritani deur Vincenzo Bellini

1851 Rigoletto deur Giuseppe Verdi

1868 Die Meistersinger von Nürnberg deur Richard Wagner

1871 Aida deur Giuseppe Verdi

1875 Carmen deur Georges Bizet

1900 Tosca deur Giacomo Puccini

1967 Klutaimnestra deur Cromwell Everson

Cecilia Bartoli (mezzo-sopraan)

Maria Callas (sopraan)

Enrico Caruso

Luciano Pavarotti (tenoor)

Andrea Bocelli (tenoor)

Gé Korsten (tenoor)

Mimi Coertse (sopraan)

Gladys Hugo (sopraan)

Pilar Lorengar (sopraan) – (Spaans, * 16 Januarie 1928, sterf op 68 jarige ouderdom)

Gottlob Frick (bas) – (Duits)

Walter Berry (bas-bariton) – (Duits)

Christa Ludwig (mezzo-sopraan) – (Duits, * 16 Maart 1928)

Elisabeth Schwarzkopf (sopraan)

Fritz Wunderlich (bas-bariton) – (Duits)

Cecilia Wessels (sopraan)

Manuel Escorcio (tenoor)

• Randel, D.M. (red.) 1986. The New Harvard Dictionary of Music. Cambridge & Londen: The Belknap Press of Harvard University Press.
• Brown, H.M., Rosand, E., Strohm, R., Noiray, M., Parker, R., Whittall, A., Savage, R., Millington, B. 2001. Cantata. In The New Grove Dictionary of Music and Musicians, volume 18. Geredigeer deur Stanley Sadie. Londen: Macmillan.

Wikimedia Commons bevat media in verband met Opera.