Operasie Market Garden

Operasie Market Garden was 'n Geallieerde offensief teen Nazi-Duitsland in September 1944 wat agt maande voor die einde van die Tweede Wêreldoorlog in Europa plaasgevind het. Die operasie, gekenmerk deur 'n massiewe ontplooiing van valskermtroepe om strategiese brûe op Nederlandse grondgebied te verower, was egter uiteindelik 'n mislukking omdat die belangrike brug by Arnhem nie behou kon word nie.

Die Britse veldmaarskalk Bernard Montgomery pleit tydens die opmars vanuit Normandië, waar die Geallieerdes in die besette Frankryk geland het, om die hele Duitse hooffront, wat hy reeds as verslaan beskou het, uit die noorde te benader deur die groot riviere in Nederland oor te steek. Ná aanvanklike twyfel het die opperbevelvoerder Dwight D. Eisenhower op 10 September tot hierdie gewaagde plan ingestem.

Market Garden het 'n grootskaalse luglandingsoperasie (Market) en 'n grondoffensief vanuit België (Garden) behels. Britse, Poolse en Amerikaanse luglandingstroepe sou belangrike brûe oor die Nederlandse riviere neem, waarna grondtroepe oor hierdie brûe vinnig na die Ysselmeer sou kon vorder. Dit sou die Duitse troepe in die weste van Nederland afsny, waarna hulle na die ooste sou opruk tot in die Ruhrgebied, die industriële hart van Duitsland. Op hierdie manier is die gevreesde Westwall, die versterkingsgordel tussen Frankryk en Duitsland, omseil.

Die plan was baie ambisieus en vinnige implementering was noodsaaklik vir sukses. Die Britse 30ste Leërkorps, onder leiding van luitenant-generaal Brian Horrocks, moes van die noorde van België na drie dae na Arnhem opruk, waartydens alle tussenbrûe onbeskadig in Geallieerde hande moes val. Die Amerikaanse 101ste luglanding-divisie, onder bevel van majoor-generaal Maxwell D. Taylor, het die taak gehad om die brûe tussen Eindhoven en Veghel te beveilig. Die ander Amerikaanse lugafdeling, die 82ste luglanding-divisie onder leiding van die brigadier-generaal James Gavin, is opdrag gegee om die brûe tussen Grave en Nijmegen te verower. Die Britse eerste luglanding-divisie, onder bevel van majoor-generaal Roy Urquhart, moes die brûe oor die Neder-Ryn naby Arnhem inneem. Die Poolse 1ste onafhanklike valskermbrigade, gelei deur majoor-generaal Stanisław Sosabowski, het die Britte uiteindelik ondersteun by Oosterbeek, van die suidelike oewer van die Neder-Ryn.

Op 17 September het die eerste landing uit die lug sonder probleme verloop. Daar was egter onmiddellik 'n aantal terugslae. Die Britse landingsone was ver wes van Arnhem en slegs een bataljon het die brug bereik. Die Amerikaners, wat by Groesbeek geland het, kon nie dadelik die brug by Nijmegen verower nie. Die brug by Son is opgeblaas. Die XXXste Leërkorps het die aand by Valkenswaard gestop. Die nuwe brug by Son is eers op die oggend van 19 September gebou. 'n Britse pantserdivisie het onmiddellik na Nijmegen opgeruk, maar dit het geblyk dat die brug steeds nie verower is nie. Op dieselfde dag het die Britte, versterk deur nuwe landings, probeer om deur die rivier na die brug van Arnhem deur te breek, maar hulle is vernietigend afgeweer deur 'n aantal klein Duitse eenhede. Die landingsones is verloor en die oorblyfsels van die eerste luglanding-divisie is in Oosterbeek verskans.

Op 20 September het die Amerikaners die Waalrivier in bote oorgesteek en die brug van Nijmegen verower. Dit het egter geblyk te laat te wees; daardie dag moes die omringde bataljon in Arnhem die brug weer prysgee. Die Poolse brigade het op 21 September in Driel geland, maar die hoop om Oosterbeek as 'n alternatiewe brughoof oor die Neder-Ryn te gebruik, was onrealisties. Die Britse offensief aldaar was besig om in duie te stort, en die toevoer via die korridor was steeds deur die Duitse flankaanvalle ontwrig. Die operasie is op 24 September gekanselleer. Gedurende die nag van 25 tot 26 September is die laaste tweeduisend soldate uit Oosterbeek oor die rivier ontruim.

As gevolg van Operasie Market Garden is Montgomery gedwing om Zeeland vinnig te beset sodat hul toegang na die noodsaaklike hawe van Antwerpen tydens die moeilike Slag van die Scheldt verseker kon word. Die Duitsers het tyd gewen om vir die Ardenne-offensief voor te berei. Dus het die mislukking uiteindelik tot 'n vertraging van ses maande gelei wat die Geallieerde opmars in die Weste betref het. Die noorde en weste van Nederland is nie in 1944 bevry nie, en sou derhalwe deurloop onder die sogenaamde Hongerwinter.

• A Bridge Too Far (Cornelius Ryan, 1974)
• No Surrender at Arnhem (Robert Peatling, 2004)
• Arnhem: Nine Days of Battle (Chris Brown, 2014)
• De slag om Arnhem (Antony Beevor, 2018)
• Arnhem 1944: The Airborne Battle (Martin Middlebrook, 1994)
• All Men Are Brothers - the Polish Roll of Honour, The Battle Of Arnhem, 1944 (Andries Hoekstra, 2005)

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Operasie Market Garden.

Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik vanuit die Nederlandse Wikipedia vertaal.