Romeo en Juliet

Romeo en Juliet is ’n tragedie wat vroeg in sy loopbaan deur William Shakespeare geskryf is oor twee jong gedoemde minnaars wie se dood uiteindelik ’n versoening tussen hulle strydende families bewerkstellig. Dit was een van Shakespeare se gewildste toneelstukke gedurende sy lewe en is, saam met Hamlet, een van sy toneelstukke wat die gereeldste opgevoer word. Vandag word die titelkarakters as die model vir jong minnaars beskou. Hierdie artikel handel oor die Engelse toneelstuk. Daar bestaan ook ten minste twee vertalings daarvan in Afrikaans, Die tragedie van Romeo en Juliet deur André P. Brink (1975) en Romeo en Julia deur J.H. Kroeze (1975).

Romeo en Juliet behoort tot die tradisie van tragiese romanses wat tot in die oudheid strek. Die intrige is gegrond op ’n Italiaanse verhaal wat in 1562 deur Arthur Brooke in versvorm vertaal is as The Tragical History of Romeus and Juliet en in 1567 deur William Painter in prosa oorvertel is as Palace of Pleasure. Shakespeare het baie uit albei bronne oorgeneem, maar het die verhaal uitgebrei deur ’n paar ondersteunende karakters verder te ontwikkel, veral Mercutio en Paris. Daar word gemeen dat die toneelstuk tussen 1591 en 1595 geskryf is, en is in 1597 vir die eerste keer in ’n kwuarto-weergawe uitgegee. Die teks van die eerste kwartoweergawe was van swak gehalte, maar latere uitgawes het die teks verbeter sodat dit nader aan Shakespeare se oorspronklike teks was.

Shakespeare se gebruik van sy poëtiese dramatiese struktuur (veral effekte soos om tussen komedie en tragedie te wissel om spanning te vergroot, sy uitbreiding van kleiner karakters en sy gebruik van ondergeskikte intriges om die storie te versier) is geloof as ’n vroeë teken van sy vaardigheid as dramaturg. Die toneelstuk skryf verskillende poëtiese vorms aan verskillende karakters toe, en verander soms van vorm namate die karakter ontwikkel. Romeo word byvoorbeeld deur die loop van die toneelstuk vaardiger in sy gebruik van die sonnet.

Romeo en Juliet is etlike kere vir die verhoog, rolprent, musiekblyspel en opera verwerk. Gedurende die Engelse Restourasie het William Davenant dit teruggebring en hersien. David Garrick se weergawe uit die 18de eeu het ook etlike tonele gewysig en dele verwyder wat destyds as onbetaamlik beskou is, en Georg Benda se operaweergawe het baie van die aksie verwyder en ’n gelukkige einde bygevoeg. In die 20ste en 21ste eeu is die toneelstuk aangepas in weergawes so uiteenlopend soos George Cukor se rolprent uit 1935, Romeo and Juliet, Franco Zeffirelli se weergawe van 1968, Romeo and Juliet, en Baz Luhrmann se MTV-geïnspireerde Romeo + Juliet uit 1996.

Die toneelstuk speel in Verona af en begin met ’n straatgeveg tussen die knegte van die Montagues en Capulets, wat soos hulle meesters, geswore vyande is. Prins Escalus van Verona tree tussenbeide en verklaar dat ’n verdere versteuring van die vrede met die dood gestraf sal word Later praat Paris met Capulet daaroor om met sy dogter Juliet te trou, maar Capulet vra Paris om nog twee jaar te wag en nooi hom om ’n beplande bal by die Capulets by te woon. Lady Capulet en Juliet se kinderoppasser probeer Juliet oorreed om Paris se hofmakery te aanvaar.

Intussen praat Benvolio met sy neef Romeo, Montague se seun, oor Romeo se onlangse teneergedruktheid. Benvolio vind uit dat dit die gevolg is van onbeantwooorde verliefdheid op ’n meisie met die naam Rosaline, een van Capulet se niggies. Benvolio en Mercutio oorreed Romeo om die bal by die Capulet-huis by te woon in die hoop om Rosaline raak te loop. Romeo ontmoet egter vir Juliet en raak verlief op haar. Juliet se neef, Tybalt, is woedend omdat Romeo na die bal toe gekom het, maar word gekeer om Romeo dood te maak deur Juliet se vader, wat nie ’n moord in sy huis wil hê nie. Ná die bal, in wat nou as die "balkontoneel" bekend staan, glip Romeo in die Capulets se vrugteboord in en hoor hy hoe Juliet by haar venster haar liefde vir hom betuig ten spyte van haar familie se haat van die Montagues. Romeo maak hom aan haar bekend en hulle besluit om te trou. Met die hulp van Friar Laurence, wat hoop om die twee families met mekaar te laat versoen deur die huwelik van hulle kinders, trou hulle die volgende dag in die geheim.

Intussen is Tybalt nog steeds briesend omdat Romeo by die Capulets se bal was en daag hom tot ’n tweegeveg uit. Romeo, wat Tybalt nou as sy familielid beskou, weier om te veg. Mercutio neem aanstoot aan Tybalt se onbeskoftheid, sowel as Romeo se sagmoedigheid en aanvaar die tweegeveg namens Romeo. Mercutio word noodlottig gewond wanneer Romeo in die geveg probeer tussenbeide tree. Romeo is oorweldig deur droefheid en skuldgevoel en konfronteer en dood Tybalt.

Montague redeneer dat Romeo geregverdig was om Tybalt om die lewe te bring vir die moord op Mercutio. Die Prins, wat nou ’n familielid verloor het as gevolg van die families se stryd, verban Romeo uit Verona, en sê dat hy die doodstraf sal kry as hy ooit terugkom. Romeo bring die aand in die geheid in Juliet se slaapkamer deur, waar hulle hulle huweliksnag deurbring. Capulet vertolk Juliet se hartseer verkeerd en stem in dat sy met die graaf Paris trou en dreig om haar te onterf wanneer sy weier om Paris se bruid te word. Wanneer sy smeek dat die huwelik uitgestel word, verwerp haar moeder haar.

Juliet soek hulp by Friar Laurence en hy bied haar ’n drankie aan wat haar twee-en-veertig uur in koma soos die dood sal laat wees. Die monnik belowe om ’n boodskapper na Romeo te stuur om hom van die plan te vertel sodat hy by haar kan aansluit wanneer sy wakker word. Sy drink die drankie die aand voor haar troue en wanneer sy oënskynlik dood gevind word, word sy in die familiegraf geplaas.

Die boodskapper kom egter nie by Romeo uit nie, en Romeo vind eerder by sy kneg Balthasar van Juliet se dood uit. Hartgebroke koop Romeo gif by ’n apteker en gaan na die Capulets se grafkelder toe. Hy kom op Paris af wat alleen gekom het om oor Juliet te rou. Hy dink Romeo is ’n vandaal en konfronteer hom. In die daaropvolgende geveg, dood Romeo vir Paris. Hy dink nog steeds dat Juliet dood is, en hy drink die gif. Juliet word dan wakker en wanneer jy Romeo dood vind, steek sy haarself met sy dolk. Die strydende families en die Prince ontmoet by die graf en vind al drie dood. Friar Laurence vertel die storie van die twee gedoemde minnaars. Die families word versoen deur hulle kinders se dood en stem in om hulle gewelddadige vete te beëindig.

Romeo en Juliet is gebaseer op ’n tradisie van liefdesverhale wat tot die ou tyd terugdateer. Een van hulle is Piramus en Tisbe, uit Ovidius se Metamorphoses, wat parallelle met Shakespeare se verhaal bevat: die minnaars se ouers verag mekaar en Piramus glo verkeerdelik dat Tisbe dood is.^[1] Die Ephesiaca van Xenofon van Efese, wat in die 3de eeu geskryf is, bevat ook etlike ooreenkomste met die toneelstuk, onder meer die skeiding van die minnaars en ’n drankie wat ’n slaap soos die dood veroorsaak.^[2]