Saros

’n Saros is ’n tydperk van presies 223 sinodiese maande (sowat 6 585,3211 dae – of 18 jaar, 11 dae, 8 uur), wat kan gebruik word om sonsverduisterings en maansverduisterings te voorspel. Een sarostydperk ná ’n verduistering keer die Son, Aarde en Maan terug na min of meer dieselfde posisies relatief tot mekaar, ’n byna reguit lyn, en ’n feitlik identiese verduistering sal voorkom in wat as ’n verduisteringsiklus bekend is. ’n Sar is die helfte van ’n saros.^[1]

’n Reeks verduisterings wat deur ’n saros geskei word, word ’n "sarosreeks" genoem. Dit stem ooreen met:

• 223 sinodiese maande
• 241,999 drakoniese maande
• 18,999 verduisteringsjare (38 verduisteringseisoene)

Dit beteken dat as daar ’n sonsverduistering (of maansverduistering) is, sal daar ná een saros ’n donkermaan (of nuwemaan) wees by dieselfde maanknoop in die Maan se wentelbaan, en onder dié omstandighede kan nog ’n verduistering plaasvind.

’n Saros, ’n tydperk van 6 585,3211 dae (14 gewone jare + 4 skrikkeljare + 11,321 dae, of 13 gewone jare + 5 skrikkeljare + 10,321 dae), is nuttig in die voorspelling van die tyd waarop byna identiese verduisterings sal plaasvind. Drie periodisiteite wat met die maanwentelbaan verband hou – sinodiese, drakoniese en anomalistiese maande – stem met elke sarossiklus feitlik presies ooreen. Vir ’n verduistering om plaas te vind moet óf die Maan tussen die Aarde en die Son lê (vir ’n sonsverduistering) óf die Aarde tussen die Son en die Maan (vir ’n maansverduistering). Dit kan net met onderskeidelik donkermaan of volmaan gebeur, en herhaalde voorvalle van hierdie maanfases is die gevolg van die son- en maanwentelbane wat die Maan se "sinodiese tydperk" van 29,53059 dae skep.

Tydens die meeste vol- en donkername val die Aarde se skaduwee of die Maan noord of suid van die ander liggaam. Verduisterings vind plaas wanneer die drie liggame ’n amper reguit lyn vorm. Omdat die vlak van die maanwentelbaan ’n helling vorm met dié van die Aarde, gebeur dit net wanneer ’n ’n vol- of donkermaan naby of in die sonnebaanvlak val, dus wanneer die Maan by een van die twee maanknope (die stygende of dalende knoop) is. Die tydperk waarin die Maan twee agtereenvolgende kere deur die sonnebaanvlak beweeg (en na dieselfde maanknoop terugkeer) word die "drakoniese maand" genoem; dit is ’n tydperk van 27,21222 dae.

Die driedimensionele geometrie van ’n verduistering, wanneer die donker- of volmaan naby een van die knope is, kom elke vyf of ses maande voor wanneer die Son in konjunksie of opposisie met die Maan is en toevallig terselfdertyd naby ’n maanknoop is, of twee keer per drakoniese jaar. Twee sarosverduisterings het dieselfde voorkoms en duur omdat die afstand tussen die Aarde en Maan byna dieselfde is, want die sarosverduisteringsiklus is ook ’n heelgetal van die "anomalistiese maand", die tydperk van die eksentrisiteit van die maanwentelbaan, 27,5545 dae.

Ná een saros sal die Maan rofweg ’n heelgetalaantal sinodiese, drakoniese en anomalistiese tydperke (223, 242 en 239) voltooi het en die Aarde-Son-Maan-geometrie sal byna identies wees: Die Maan sal in dieselfde fase, by dieselfde knoop en op dieselfde afstand van die Aarde af wees. Omdat ’n saros sowat 18 jaar is, sal die Aarde ook amper dieselfde afstand van die Son af wees, en met dieselfde hoek na die Son oorhel (dieselfde seisoen).^[2] Een saros later sal byna ’n identiese verduistering plaasvind. Gedurende hierdie tydperk van 18 jaar sal sowat 40 ander sons- en maansverduisterings plaasvind, maar met ’n effens ander geometrie.

’n Saros is nie ’n heelgetalaantal dae nie, maar bevat ’n derde van ’n dag. Elke opeenvolgende verduistering in ’n sarosreeks sal dus sowat agt uur later in die dag plaasvind. In die geval van ’n sonsverduistering sal die streek waarvan dit sigbaar is, dus met sowat 120° weswaarts skuif, of sowat ’n derde van die pad om die Aarde, en die twee verduisterings sal dus nie van dieselfde plek af sigbaar wees nie. In die geval van ’n maansverduistering kan die volgende verduistering van dieselfde plek af sigbaar wees, solank die Maan se posisie bo die horison is. Ná drie sarosverduisterings sal die tyd van die verduisterings byna dieselfde wees. So ’n periode van drie sarostydperke (19 755,96 dae) is bekend as ’n driedubbele saros.

• Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia