Tenzing Norgay

Tenzing Norgay
Tenzing Norgay in 1967
Gebore	Namgyal Wangdi (1914-05-29)29 Mei 1914 Khumbu, Nepal
Sterf	9 Mei 1986 (op 71) Darjeeling, Wes-Bengale, Indië
Nasionaliteit	Nepal  Indië
Beroep	Sjerpa
Bekend vir	eerste bestyging van Berg Everest saam met Edmund Hillary op 29 Mei 1953
Eggenoot	Dawa Phuti, Ang Lahmu, Dakku
Kinders	Pem Pem, Nima, Jamling en Norbu

Tenzing Norgay (29 Mei 1914 – 9 Mei 1986) was 'n Nepalese Sjerpa-bergklimmer. Hy en Edmund Hillary was op 29 Mei 1953 die eerste mense wat die piek van Berg Everest bereik het. In Julie 2015 is 'n bergreeks van sowat 3 350 meter hoog op die dwergplaneet Pluto voorlopig en informeel "Norgay Montes" genoem ter ere van hom.

Tenzing was afkomstig van 'n arbeidersfamilie in Khumbu, Nepal, wat baie naby aan Berg Everest geleë is. Die Sjerpas het die berg Chomolungma genoem, wat beteken "Moeder van die heelal". In die tyd wat Tenzing Everest geklim het, was dit algemeen geglo dat hy ook in dié area gebore is, maar dit het in die 1990's bekend geword dat hy in die omgewing van die Kharta-vallei in Tibet, oos van Berg Everest, gebore is. Hy het ook 'n gedeelte van sy vroeë lewe hier deurgebring, maar hierdie feite is stilgehou weens politieke redes.

Sy presiese geboortedatum is nie bekend nie, maar Tenzing glo dat dit laat in Mei was as gevolg van die weertoestande en die oes tydens sy geboorte. Na sy bestyging van Everest op 29 Mei, het hy besluit om sy verjaardag van daardie dag af altyd op daardie datum te vier.

Hy was oorspronklik die naam "Namgyal Wangdi" gegee, maar dié is verander ná advies van die hooflama en stigter van die beroemde Rongbuk-klooster, Ngawang Tenzin Norbu. Sy nuwe naam, "Tenzing Norway" word vertaal as "ryk, gelukkige volgeling van geloof". Sy vader, Ghang La Mingma, was 'n jakherder en het in 1949 gesterf. Sy moeder, Dokmo Kinzom, het lank genoeg geleef om te sien hoe haar seun Everest verower het. Tenzing was die 11de van 13 kinders: die meeste van hulle het egter jonk gesterf.

As 'n seun het Tenzing twee keer weggeloop na Katmandoe en op die ouderdom van 19 het hy homself gevestig in die Sjerpa-gemeenskap in Too Song Bhusti in Darjeeling, Indië.

Tenzing het deelgeneem aan drie amptelike Britse pogings om Everest van die noordelike Tibetaanse kant te klim in die 1930's. Die eerste van die drie was in 1935, onder leiding van die Engelsman, Eric Shipton.

Hy het ook deelgeneem aan ander bergklimekspedisies in verskeie dele van die Indiese subkontinent en vir 'n periode in die vroeë 1940's het hy gewoon in wat tans bekend staan as Pakistan. Volgens Tenzing was sy moeilikste bergklimekspedisie ooit op Nanda Devi Oos, waar 'n aantal mense gesterf het.

In 1947 het hy weereens gepoog om Everest tot bo te klim. Dié keer saam met 'n eksentriese Engelsman, Earl Denman en Ange Dawa Sjerpa. Hulle het Tibet onwettig binne gegaan om die berg te klim. Die poging het egter gefaal toe 'n sterk storm by 6700 m die oorhand gekry het. Denman het erken dat hulle verslaan is en al drie het die terugtog veilig voltooi.

In 1952 het hy aan twee Sweedse ekspedisies deelgeneem, beide onder leiding van Raymond Lambert. Dit was die eerste ernstige poging om Berg Everest vanaf die suidelike Nepalese kant te klim. Tenzing en Lambert het tydens dié ekspedisies die rekordhoogte van 8599 m bereik.

In 1953 het Tenzing deelgeneem aan 'n ekspedisie onder leiding van John Hunt en was hy en Edmund Hillary die eerste persone om die piek te bereik. Hy is agterna vereer in Indië en Nepal, en selfs aanbid deur sommige mense wat geglo het dat hy die reïnkarnasie van Boeddha of Sjiwa was.

Die Britse regering het ook die George-medalje aan hom toegeken as herkenning van sy moeite tydens die ekspedisie. Die medalje word aan burgers toegeken wat "dade van groot dapperheid" verrig (acts of great bravery).^[1]

Tenzing en Hillary was die eerste mense om die bo-punt van Berg Everest te betree, maar joernaliste wou onophoudelik uitvind wie van die twee mans die reg het tot die glorie wat behoort aan die eerste persoon wat die bo-punt bereik het en wie was slegs tweede, die opvolger. Tenzing het die eenheid van 'n span en hul prestasies benadruk. Hy het hom ook nie gesteur aan bewerings dat iemand hom ooit moes help deur hom na bo op te trek nie, maar het wel verklaar dat Hillary die eerste persoon was wat die bo-punt betree het. Hy het gesê dat: "If it is a shame to be the second man on Mount Everest, then I will have to live with this shame". ("'As dit 'n skande is om die tweede persoon bo-op Berg Everest te wees, dan sal ek maar met hierdie skande moet saamleef.'")^[2]

Al die foto's van die bergklimmers op die bo-punt wys slegs vir Tenzing. Hillary is gevra hoekom daar dan geen foto's van hom was nie. Sy antwoord: "Tenzing did not know how to operate the camera and the Everest top was no place to start teaching him how to use it" ("Tenzing het nie geweet hoe om met die kamera te werk nie en die bo-punt van Everest was nie die plek om hom te begin leer hoe dit werk nie"). Dit het later bekend geword dat Tenzing wel vertroud was met hoe kameras werk, maar dat Hillary dit nie geweet het nie. Die twee mans het vir die res van hul lewens vriende gebly.

Tenzing was drie keer getroud. Sy eerste vrou, Dawa Phuti, het op 'n jong ouderdom in 1944 gesterf. Hulle het saam 'n seun, Nima Dorje, gehad, wat op die ouderdom van vier jaar gesterf het en twee dogters: Pem Pem en Nima. Pem Pem het 'n seun gehad, Tashi Tenzing, wat ook op 'n latere stadium Berg Everest geklim het. Nima het met 'n Filippynse grafiese ontwerper Noli Galang getrou. Tenzing se tweede vrou was Ang Lahmu, sy eerste vrou se niggie. Hulle het geen kinders gehad nie, maar sy het waargeneem as stiefmoeder vir sy dogters. Sy derde vrou was Dakku; hy het met haar getrou terwyl sy tweede vrou nog geleef het, soos toegelaat word deur Sjerpa-tradisie, en saam het hulle drie seuns gehad: Norby, Jamling en Dhamey. Sy nefies, Nawang Gombu en Topgay, het aan die 1953 Everest-ekspidisie deelgeneem.

Tenzing het later die direkteur van praktiese opleiding by die Himalayan Mountaineering Institute geword in Darjeeling. In 1987 het hy die maatskappy Tenzing Norgay Adventures gestig; die maatskappy bied ekspedisies deur die Himalaja's aan. Sedert 2003 word die maatskappy deur Tenzing se seun, Jamling Tenzing Norgay, bestuur. Jamling het self die piek van Everest bereik in 1996. Tenzing het in 1986 in Darjeeling gesterf as gevolg van 'n brongiale kondisie.

Die artikel is groottendeels 'n vertaling van die Engelse Wikipedia artikel "Tenzing Norgay"

• Tenzing Norgay and Malcolm Barnes After Everest (1978)
• George Band, Everest Exposed (2005), an account of the 1953 expedition
• Tashi Tenzing and Judy Tenzing, Tenzing Norgay and the Sherpas of Everest (2003)
• Ed Webster, Snow in the Kingdom (2000)
• Ed Douglas, Tenzing: Hero of Everest (2003)
• Jamling Tenzing Norgay, Touching My Father's Soul (2002)

Wikimedia Commons bevat media in verband met Tenzing Norgay.

• 'n Artikel oor Tenzing Geargiveer 14 April 2007 op Wayback Machine deur die Royal Geographical Society.
• Tenzing se inskrywing in die Notable Names Database from people database
• ‘Tenzing Norgay (Sherpa Tenzing)’ deur Peter H. Hansen, van die Oxford Dictionary of National Biography. Oxford University Press, 2004.
• Tenzing Norgay Adventures - amptelike webwerf.