Terrorisme

Terrorisme is die gebruik van vrees en geweld om regerings en samelewings te intimideer. Verskillende tipes organisasies (sosiaal of polities) kan terrorisme aanwend in 'n poging om hulle doelwitte te bereik. Mense wat terrorisme pleeg word terroriste genoem.

Terrorisme word dikwels deur politieke organisasies, beide aan die linker en regterkant van die politieke spektrum, gepleeg. Dit kan ook deur godsdienstige groepe, soos Al-Kaïda, uitgevoer word. Beide revolusionêre groepe sowel as regerings wat aan bewind is kan hulle hiermee ophou.^[1] Een van die vorme hiervan is die gebruik van geweld teen vreedsame mense^[2][3] om publisiteit vir 'n groep, 'n saak of 'n individu te wen.^[4]

Dis nie altyd maklik om terrorisme te verduidelik nie. Daar is geen amptelike strafregtelike definisie vir terrorisme op internasionale vlak nie. Algemene definisies van terrorisme verwys na die gewelddadige optrede wat bedoel is om vrees (terreur) in te boesem; die najaag van 'n godsdienstige, politieke of ideologiese doel; en die teiken van burgerlikes. Sommige definisies sluit ook dade van onwettige geweld en oorlog in. Die gebruik van soortgelyke taktiek deur kriminele bendes word gewoonlik nie terrorisme genoem nie, alhoewel dieselfde aksies as terrorisme geklassifiseer sal word as dit deur 'n polities gemotiveerde groep uitgevoer word.

Daar is verskeie definisies vir "terrorisme". In sommige gevalle kan 'n groep deur sy ondersteuners as "vryheidsvegters" gesien word, terwyl hulle deur teenstaanders as terroriste beskou word. Die konsep van terrorisme kan omstrede wees. Die term word dikwels deur 'n staat gebruik om sy politieke teenstanders te kritiseer. Dit terwyl sommige state staatsterreur pleeg.

Daar is baie definisies in omloop wat terrorisme vanuit verskillende perspektiewe belig.

• In 1967 het die Suid-Afrikaanse regering die Wet op Terrorisme nr 83 aangeneem, wat terroriste-aktiwiteite definieer as handelinge wat die instandhouding van wet en orde in gevaar stel.

• Van Dale XIV (2005) definieer terrorisme as: (die pleeg van) gewelddade (individuele of kollektiewe aanslae, gyselaarneming, verwoesting) ter demoralisering van die bevolking om 'n politieke doel te bereik.

• 'n Kommissie van die Verenigde Nasies definieer terrorisme in 2004 as: "Die onreëlmatige en doelbewuste veroorsaaking van dood of liggaamlike verwonding of ernstige skade aan eiendom wanneer die doel van die gedrag, deur sy aard of konteks, die intimidasie van 'n bevolking is of die dwang van 'n regering of 'n internasionale organisasie om sekere handelinge te stel of daarvan af te sien."^[5] Probleme duur egter voort oor die toepaslikheid van hierdie definisie op die militêre eenhede van 'n staat en op bevrydingsbewegings. Daarom is hierdie definisie nie deur alle lande aanvaar en die onenigheid hieroor dra in hoë mate tot die feit dat daar tot dusver geen anti-terrorisme-verdrag gesluit is nie.^[6][7]

Die doel is om politieke veranderinge af te dwing deur middel van gewelddadige aksies wat die sosiale lewe ontwrig. Hierdie kan bestaan uit die saai van angs - soms met baie gewelddadige optrede - om sodoende politieke stabiliteit te ondergrawe. Doelwitte kan onder andere wees:

• onafhanklikheid van 'n volk op sy grondgebied binne 'n staat;

• verset teen bestaande sosiale en / of politieke en / of religieuse strukture;

• handhawing van die mag van 'n bepaalde organisasie of ondergrondse beweging binne 'n staat.

Anargistiese terrorisme het meer voor gekom tussen 1870 en die jare twintig as vandag. 'n Aantal staatshoofde is vermoor, waaronder die president van Frankryk Marie François Sadi Carnot (24 Junie 1894), Koning Umberto I van Italië (29 Julie 1900) en president van die Verenigde State William McKinley (14 September 1901). Die regverdiging vir anargistiese terrorisme was dat die dade anargistiese idees bekend sou maak. Daar is egter ook baie terroriste en misdadigers wat hulself "anargiste" noem maar wat weinig gemeen het met filosofiese anargiste. Tot die moderne anargistiese terroriste behoort onder andere die Duitse Revolutionäre Zellen (RZ) en die Kanadese Squamish Five. Nie een van beide noem hulself anargisties nie. 'n Aantal anargiste neem deel aan die meer gewelddadige aspekte van betogings, soos die antiglobalisme-protesaksies vanaf die jare negentig. 'n Groot gedeelte van die anargistiese beweging is egter teen die gebruik van geweld en terrorisme, en pleit vir pasifisme.

Ekstreem linkse terroriste wil die kapitalisme ondermyn of vernietig om dit te vervang deur 'n kommunistiese of sosialistiese regeringsvorm. Voorbeelde van linkse georiënteerde terroristiese groepe sluit in:

• Brigate Rosse (Rode Brigades) (Italië)

• Cellules Communistes Combattantes (België)

• Kommunistiese Liga 23 September (Mexico)

• Euskadi Ta Askatasuna (ETA), (Spanje)

• Japannese Rooi Leër (Nihon Sekigun) (Japan)

• Rote Armee Fraktion (Duitsland)

• Weather Underground (Verenigde State)

• New People's Army (Filippyne)

• Revolutionaire anti-racistische aksie van RaRa (Nederland)

• Sendero Luminoso (Peru)

• Action Directe (Frankryk)

• Tupamaros (Uruguay)

Ekstreem regse terroriste streef onder andere na die afskaffing van liberale demokratiese regering om outoritêre regimes te installeer. Hulle teiken soms immigrante, is rassisties (bv. Antisemities) en xenofobies (irrasionele angs vir of haat teen vreemdelinge).

In die jare 60 in Frankryk het teenstanders van president Charles de Gaulle onder die naam OAS (Organisation Armée Secrète) baie bomaanslae, veral in Parys, geloods om die onafhanklikheid van Algerië te voorkom, onder leiding van die Franse eks-generaal Salan. Die OAS het in een en 'n half jaar ruim 1000 aanslae gedoen en daardeur het tussen die 3 000 en 12 500 mense om die lewe gekom. Die OAS het sy historiese wortels gedeeltelik in La Cagoule, ver-regse Franse organisasie in die 1930s.

In Suid-Afrika is die Boeremag aktief wat volgens die regering beskou word as 'n regs terreurnetwerk wat verantwoordelik was vir die aanslag in Soweto in 2002.^[8]

Gedurende die jare tagtig was daar in Latyns-Amerika fascisties georiënteerde doodsbendes aktief.

Regs-ekstremistiese Israeliese groepe Kach en Kahane Chai in Israel en in die nedersettings op die Westlike Jordaan-rivieroewer. 'n Religieuse sionistiese moderne-ortodokse terroristiese groep, gestig in 1971 met die doel om die Palestyne te verdryf en die grondgebied van die Palestynse gebiede in besit te neem. Hierby is gebruik gemaak van intimidasie, geweld, moord en bombardemente. Hulle was verantwoordelik vir die Bloedbad van Hebron (1994).

Godsdienstige terroriste gebruik terreur om te streef na doelwitte wat hulle vanuit hulle godsdiens as opdrag beskou.

• Army of God, Verenigde State

• Lord's Resistance Army, Uganda

• The Order, Verenigde State

• Ku Klux Klan, Verenigde State

• Ananda Marga, Australië, Indië, Noorweë, Thailand

• Al-Kaïda, wêreldwyd

• Islamitiese Staat (in Irak en die Levant) (ISIS, ISIL, IS), Syrië, Irak

• Islamitiese Staat – Khorasan Provinsie

• Groupe Salafiste pour la Prédication et le Combat, Algerië

• Groupe Islamique Armé (GIA), Algerië

• Groupe Islamique Combattant Marocain (GICM), België, Nederland en Spanje

• Islamic Movement of Central Asia (IMCA), Sentraal-Asië

• Egyptian Islamic Jihad (EIJ, Egipte

• Gama'a al-Islamiyya, Egipte

• Takfir wal Hijra, Egipte, Europa, Midde-Ooste

• Abu Sayyaf, Filippyne

• Moro Islamic Liberation Front, Filippyne

• Jemaah Islamiyah (JI), Indonesië (en omstreken)

• Ansar al-Islam (AAI), Irak

• Asbat al-Ansar, Libanon

• Hezbollah, Libanon (deur onder ander Israel, die VSA, Kanada en die EU as terroristies beskou)

• al-Jama'a al-Islamiyya al-Muqatilah bi-Libya, Libië

• Ansar Dine, Mali

• Al Qaida in the Islamic Maghreb (AQIM), Mali

• Boko Haram, Nigerië

• Ansaru, Nigerië

• Ansar al-Sunna, Mosambiek

• Islamic Movement of Uzbekistan (IMU), Oesbekistan

• Hamas, Palestinië

• Islamic Jihad (PIJ), Palestinië

• Harakat ul-Mujahidin (HUM), Pakistan

• Al-Shabaab, Somalië

• Gerakan Mujahideeën Islam Pattani (GIMP), Thailand

• Barisan Revolusi Nasional Melayu Patani (BRN), Thailand

• Great Eastern Islamic Raiders' Front (IBDA-C), Turkye

• Spilvennote van Weerstand, Iran

• Irgoen/Etsel, Israel

• Jewish Defense League, Verenigde State

• Kach, Israel

• Lechi, Israel

• Gush Emunim Underground, Israel

• Aum Shinrikyo, Japan

Sommige onafhanklikheidvegters word ook as terroristies beskou, en hul doel is meestal om 'n eie staat vir hul bevolkingsgroep te skep. Hulle poog om die oorheersende mag te verslaan of te demoraliseer en aandag te trek vir hul "nasionale bevryding". Separatistiese terrorisme was in 2010 in die Europese Unie verantwoordelik vir die grootste deel van die terroristiese aanslae. Veral ETA was verantwoordelik vir baie van hierdie aanslae.

Voorbeelde van seperatistiese groepe met die gebied wat waaroor geveg word:

• Armenian Secret Army for the Liberation of Armenia (ASALA) (ASALA), vir Armenië

• Euskadi Ta Askatasuna, (ETA) vir 'n onafhanklike Baskeland

• Corsica Nazione vir 'n onafhanklike Korsika

• Eritrea People Liberation Front (EPLF), vir Eritrea

• Front de Liberation du Québec (FLQ), vir 'n onafhanklike Quebec

• Ierse Republikeinse Leër (Irish Republican Army - IRA), vir 'n onafhanklike Noord-Ierland / aansluiting by Ierland

• Kosovo Liberation Army (Ushtria Çlirimtare e Kosovës – UÇK), vir onafhanklikheid van Kosovo

• Mau Mau, die beweging vir die onafhanklikheid van Kenia, gelei deur die latere president Jomo Kenyatta

• Organisasie die l'Armée Secrète (OAS), Franse terreurbeweging teen onafhanklikheid van Algerië

• Palestinian Liberation Front (PLF) vir 'n onafhanklike Palestinië

• Liberation Tigers of Tamil Eelam, vir 'n onafhanklike Tamil-tuisland in die noordooste van Sri Lanka

• Popular Front for the Liberation of Palestine (PFLP), vir 'n onafhanklike Palestinië

Die finansierng van terroriste groepe bly 'n belangrike deel van sulke groepe se voortbestaan. Met frontorganisasies word organisasies bedoel wat finansies versamel vir 'n terroristiese organisasie. Voorbeelde sluit in:

• Al Barakaat, 'n groep wat verantwoordelik word gehou vir finansiering vir Al-Kaïda

• Benevolence International Foundation, 'n liefdadigheidsinstelling wat deur die VSA beskuldig word van die steun van terroristiese aktiwiteite, waaronder die van Al-Kaïda

• Global Relief Foundation, beskuldig vir steun aan Islamitiese terroriste

• Holy Land Foundation for Relief and Development, 'n liefdadigheidsorganisasie wat aangekla word vir die finansiering van Hamas.

• Konsojaya Trading Company, aangekla vir die finansiering van aanslae van Jemaah Islamiyah en Al-Kaïda in Suidoos-Asië.

Daar bestaan ook terrorisme wat deur enkelinge gepleeg word (Eensame wolf (terrorisme)) sonder dat hulle optree vir 'n groter organisasie.

• In die Verenigde State is daar ekstemistiese libertynisme georienteerde terroriste wat die staat wil afskaf en teen alle vorme van owerheid is. Die bekendste eksponent van hierdie terroriste is Timothy McVeigh, wat verantwoordelik was vir die bomaanval op 'n staatsgebou in Oklahoma City.

• Nog 'n bekende individuele (briefbom)terroris is Theodore Kaczynski, bekend as die unabomber, wat dit teen wetenskaplikes was wat hul met kunsmatige intelligensie besig gehou het. Hy was bang dat in die toekoms onvermydelik die mensdom uitgeroei word deur 'n bomenslike intelligensie as wat moontlik deur hierdie geleerdes in die lewe geroep word. Sien vir dergelike gedagterigtings verder by die tegnologiese singulariteit.

• In Julie 2011 het die Noorweër Anders Breivik in sy land twee aanvalle geloods: eers het hy 'n motorbom laat ontplof by 'n regeringsgebou in Oslo, waartydens 8 persone omgekom het. Daarna het hy hom na die eilandje Utøya, waar hy 69 deelnemers aan 'n jeugkamp van die Noorse Arbeidersparty doodgeskiet het.

Staatsterrorisme is 'n daad wat beskou word as terreur en word uitgevoer, gedreig of ondersteun deur 'n staat. Soos terrorisme in die algemeen, gaan dit oor moedwillige aanvalle op burgers, met as doel die bereik van politieke of godsdienstige doelwitte. Terreur is 'n politieke en militêre strategie wat beoog om politieke doelwitte te bereik deur met geweld angs onder die bevolking te saai. Vóór die aanvang van moderne terrorisme is die woorde terreur en terrorisme in afwisseling gebruik. Die hedendaagse definisie van terrorisme verwys na kriminele of onwettige gewelddade gemik op lukrake teikens met die doel om vrees op te jaag. Dit word deur ekstremistegroepe met beperkte politieke basisse of partye aan die swakker kant van asimmetriese oorlogvoering beoefen. Terreur, daarteenoor, word deur regerings en wetstoepassers gewoonlik binne die staatsraamwerk beoefen. Die oorgrote meerderheid van terroriste groepe is nie-regerings organisasies, maar staatsorganisasies kan wel ook as terroriste getipeer word. So het Saoedi-Arabië, Bahrain en die Verenigde State, byvoorbeeld die Islamitiese Revolusionêre Wagkorps wat 'n tak van Iran se gewapende magte is as ‘n terroriste organisasie verklaar.^[9][10]

Soos die gebruik van die woord 'terrorisme' kontroversieel is, is die woord 'staatsterrorisme' nog meer kontroversieel. Dit kom omdat die meeste state 'n geweldsmonopolie eis. 'n Monopolie ten opsigte van hierdie eis is 'n vereiste vir effektiewe owerheidsgesag. Staatsgesag, in die staatsleer definisie, gaan daarvan uit dat die gewelduitoefening deur die staat wettig uitgeoefen word. Dit beteken die voorsiening van 'n wettige basis en proporsionele reaksie deur regeringsmagte. Die skiet op vreedsame betogings kan 'n wettige basis hê in wette soos die beskerming van die openbare orde of voorkoming van oproer. Egter, die gebruik van vuurwapens teen ongewapende burgers is 'n buite proporsionele reaksie. 'n Waterkanon kan dieselfde effek bereik met minder geweld. Aangesien staatsgeweld 'n basis het in die reg van die staat is staatsterrorisme 'n baie moeilike begrip. Gyselaar, ontvoering en `uitlewering ' (rendition) is oor dieselfde redes kompleks. Die een is strafbaar, die ander gebeur op grond van staatsbevoegdhede.

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Terrorisme.

Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik vanuit die Nederlandse Wikipedia vertaal.